دیابت با چشم چه می کند؟- مجله مادر گوپی
از رتینوپاتی دیابتی تا اثر استرس بر چشم بیماران دیابتی
احتمالا همه دیابتی ها این را می دانند که بیماری شان در بلندمدت، تهدیدی برای سلامت چشم شان است ولی به احتمال زیاد، بیشترشان نمی دانند که دیابت یکی از چهار علت اصلی نابینایی در دنیاست. دیابت می تواند آب مروارید، آب سیاه و خون ریزی های عروقی در چشم شما ایجاد کند. پس برای پیشگیری از این عوارض و مقابله با آنها باید به فکر بود و اقدام کرد...
میزان شیوع عوارض دیابت با مدت زمان ابتلا به این بیماری و سن بیمار و میزان کنترل قند خون و ژنتیک افراد رابطه مستقیم دارد. معمولا قند بالا باعث مختل شدن عملکرد سلول های بدن می شود و در مراحل انتهایی در چشم ایجاد خون ریزی می کند و کار به لیزر عروق خون ریزی کننده می رسد. در این مرحله، دیابت مشکلات چشمی و کلیوی زیادی ایجاد می کند. بر اثر خرابی عروق چشمی، عروق خزه مانند ریز و نابجایی در چشم رشد می کند که به راحتی پاره شده و خون ریزی های بدی ایجاد می کند و به طور کامل دید فرد را می گیرد. بهترین کار این است که بیمار، قندخونش را بدون نوسان در یک حد مطلوب نگه دارد. اکثر مردم فکر می کنند که تنها اگر قندخون ناشتای آنها نزدیک به صد بشود؛; دیگر مساله حل است ولی این طور نیست. طبق جدیدترین مطالعات، قندخون باید کمترین نوسان را داشته باشد؛; یعنی شخص باید قند غیرناشتای خودش را نیم ساعت و دو ساعت و چهار ساعت پس از غذا نیز چک کند تا یک رفتار غذایی دارویی مشخص به دست آورد که قندش نوسان نداشته و هیچ وقت بالای 200 نشود.
● بعضی ها دیابت را با سرماخوردگی اشتباه می گیرند!
بعضی از بیماران در مراجعه به چشم پزشک می گویند چند سال پیش یک بار آزمایش دادیم، قند داشتیم. یک هفته قند نخوردیم، خوب شد. این حرف ها اصلا درست نیست. مرض قند که سرماخوردگی نیست که با یک نسخه خوب شود. اگر شخصی به عنوان دیابتی شناخته شود باید بداند که با کوچک ترین ناپرهیزی، قندش بالا می رود. در جدیدترین مطالعات، هدف تنظیم قندخون، تنظیم آن در طول شبانه روز و البته بدون نوسان است و برای این منظور از انواع خاصی از داروها و انسولین های جدید و پمپ های مخصوص انسولینی نیز کمک گرفته می شود.
● دیابتی ها و روزهای روزه
در ماه مبارک رمضان، دیابتی ها فقط با اجازه پزشک درمانگرشان که از وضعیت بیماری آنها آگاه است، می توانند روزه بگیرند و در غیر این صورت، با توجه به بر هم خوردن شدید تعادل قندخون قبل و بعد از افطار ممکن است روزه عوارض خطرناکی برای آنها در برداشته باشد. اگر شخصی به عوارض چشمی قند دچار شد (مثل آب سیاه، خون ریزی چشم و آب مروارید پیشرفته) باید به چشم پزشک خود مراجعه کرده و درمورد روزه داری سوال نماید و هر 6ماه یک بار معاینه چشم ها ضروری است.
در صورت نیاز به عمل آب مروارید نیز خوشبختانه با توجه به روش های پیشرفته کنونی ظرف چند دقیقه بدون بخیه و ناراحتی عمل چشم به راحتی می شود جراحی را انجام داد و بعد از عمل، بیمار فقط ممکن است به یک عینک مطالعه احتیاج داشته باشد. هر چه فرد برای عمل آب مروارید بیشتر تعلل کند، آب مرواریدش سفت تر شده و جراحی اش بسیار سخت تر می شود. گاهی ورم های شدید بعد از عمل به علت دیر عمل شدن چشم یا قند بالای بیمار است.
درحال حاضر به دلیل تغییر تکنولوژی عمل آب مروارید دیگر مثل سابق نیست که بگویند وقتی که انگشتان دست خود را نبینی وقت عمل است چون در گذشته با چاقو، پنس و بخیه عمل می شد ولی اکنون با امواج مخصوص و اشعه و تکنولوژی برتر. اکنون لنزهای بسیار با کیفیتی برای چشم جای آن عدسی خراب استفاده می گردد. در حالی که در قدیم اصلا لنزی وجود نداشت و شخص باید از عینک بسیار ضخیم با 12 نمره ضعیفی استفاده می کرد ولی اکنون لنزهای موجود حتی ضداشعه ماورای بنفش از نوع مرغوب آسفریک (بدون انحنا) است که تصاویر با کیفیت بالایی دارند.
● توصیه های غذایی به دیابتی هایی که چشمشان گرفتار شده
از لحاظ رژیم غذایی فرد دیابتی نیز باید فاصله بین غذاها زیاد نباشد و مقدار قند و نشاسته زیر نظر پزشک متخصص تنظیم گردد و این را هم باید در نظر داشته باشند که هر نوع میوه شیرین حاوی قند است، حالا چه توت باشد، چه خرما، چه عسل طبیعی، فقط نوع شیمیایی قندها فرق می کند. (گلوکز، فروکتوز، ساکاروز و نشاسته). قندهای مصنوعی هم که عوارض بیشتری دارند (مثل ساخارین که ایجاد سرطان مثانه می کند و قندهای دیگر که حتی ممکن است ایجاد سرطان کبد بکند) اما بعضی از قندها سریعا درخون ظاهر شده و باعث نوسانات شدید می گردند (مثل گلوکز) و بعضی ها به آهستگی و مداومت حضور در خون دارند که این نوع بهتر است. تجویز نوع خوراکی ها باید توسط پزشک متخصص به این افراد داده شود. از لحاظ چشم هم مصرف امگا 3 (روغن ماهی)، امگا شش (روغن زیتون) و بعضی از آنتی اکسیدان ها A ،E ،C، روی، زی گزانتین ها، لوتیین، سلنیوم، B2، B12 و چای سبز می تواند کمک کننده باشد.
● اثر استرس بر چشم
معمولا هورمون کورتیزول که به هورمون غصه معروف است به میزان بسیار ناچیزی در خون موجود می باشد که در شب به دو برابر می رسد ولی در ناراحتی های روحی و استرس ها افزایش می یابد. برای مثال در اکثریت بیماران قبل از انجام عمل چشم بدون هیچ دلیلی جز استرس، فشارخون و قندخون افزایش می یابد.
علت افزایش هورمون های استرس این است که شاید بدن بتواند بر بحران محیطی فایق آید ولی آیا نسج بدن همه افراد توان این آماده باش داخلی را دارد؟! اگر قندخون و فشارخون از حد معینی بالاتر رود، انجام عمل جراحی لغو می شود چون ممکن است سکته قلبی یا پارگی عروق پرفشار در مناطقی مثل مغز و سایر قسمت های بدن عوارض جدی دربرداشته باشد. لذا مساله افزایش قند در استرس عصبی کاملا صحیح است ولی این مساله نباید به بیمار دیابتی اجازه دهد به کلی ناپرهیزی کند و هرچه می خواهد بخورد و بگوید علت بیماری من ناشی از استرس است.
دکتر شاهرخ میلانی جراح و متخصص بیماری های چشم
روزنامه سلامت www salamat ir