توکسوپلاسموز-مجله مادر و کودک گوپی
توکسوپلاسموز بیماری انگلی انسان و حیوان می باشد که عفونت اولیه آن ، بدون علایم بالینی است . شکل حادبیماری ممکن است با تب و بزرگی غدد لنفاوی همراه باشد. علایم مغزی ،ذات الریه ، ابتلای عمومی ماهیچه ها ومرگ از نشانه های اشکال وخیم بیماری است که بندرت دیده می شود.
● تعریف :
توکسوپلاسموز بیماری انگلی انسان و حیوان می باشد که عفونت اولیه آن ، بدون علایم بالینی است . شکل حادبیماری ممکن است با تب و بزرگی غدد لنفاوی همراه باشد. علایم مغزی ،ذات الریه ، ابتلای عمومی ماهیچه ها ومرگ از نشانه های اشکال وخیم بیماری است که بندرت دیده می شود.
عفونت اولیه مادران در ابتدای حاملگی ممکن است باعث ایجادعفونت و مرگ جنین شود و یا این که منجر به ضایعات مغزی ، بزرگی و یاکوچکی جمجمه در نوزاد گردد; علایم فوق در هنگام تولد مشهود و یا درمدت کوتاهی بعد از تولد، ظاهرمی شود.
● شکل شناسی (مرفولوژی )
انگل دارای اشکال مختلفی می باشد که عبارتند از:
1) شکل آزاد: شکل آزاد انگل که درخون و لنف وجود دارد قوسی شکل است و سلولهای مختلف اکثرپستانداران (به جز گلبولهای قرمزبدون هسته ) را مورد تهاجم قرارمی دهد.
2) کیست کاذب : به سلول هسته دارحاوی انگل ، کیست کاذب گویند.
3) کیست نسجی : انگل پس از یکی دوباره تقسیمات داخل سلولی درسلولهای هسته دار، به قسمت های مختلف بدن مثل چشم ، قلب ، ریه ، مغز،عضلات و کبد می رود و در آنجا مستقرمی شود و کیست نسجی (بافتی ) راتشکیل می دهد.
4) اووسیست : در نتیجه سیر جنسی انگل - که در روده گربه و گربه سانان -ایجاد می شود و از طریق مدفوع گربه وگربه سانان دفع می گردد.
● چرخه زندگی انگل
الف) سیکل غیر جنسی :
انسان یا هر میزبان دیگری با خوردن اشکال اووسیستی از طریق سبزیجات ،خاک ، مواد غذایی آلوده با کیست نسجی به همراه گوشت و جگر و سایرنسوج گاو، گوسفند، خوک ، بز و پرنده آلوده می شود. در روده میزبان ، انگل به هر شکلی که وارد شده (اووسیست یاکیست نسجی ) آزاد می شود و حداکثرپس از 6 ساعت از طریق عروق روده خود را وارد دستگاه گردش خون می کند، در این هنگام ارگانیسم فقطسلولهای هسته دار خون میزبان راانتخاب می کند و وارد سلول هسته دارمیزبان می شود، در سلولهای هسته دارشروع به تقسیم شدن می کند (انگل دراین حالت به نام کیست کاذب نامیده می شود). پس از تقسیمات ، کیست کاذب پاره می شود و مجددا انگل هاآزاد می شوند و به سلول هسته داردیگری حمله ور شده که پس از 2 بارتقسیم همراه با خون به طرف سایرقسمتهای بدن حرکت می کنند و درآنجا مستقر می گردند و منجر به تشکیل کیست نسجی (بافتی )می شوند.
ب) سیر جنسی :
گربه و گربه سانان با خوردن نسوج آلوده به کیست نسجی مبتلا می شوند.در روده گربه کیست نسجی پاره وانگل آزاد می شود و به نسوج روده حمله می کند و درون سلولهای روده گربه قرار می گیرد و شروع به تقسیم کرده سپس سلولهای روده گربه را پاره می کند و خارج می شود، بعضی از این سلولها تبدیل به سلول جنسی یاگامتوسیت می شوند. از ترکیب سلول جنسی نر با ماده ، سلول زایگوت یاتخم ، حاصل می شود که همراه مدفوع گربه به شکل اووسیت نارس به محیطبیرون دفع می گردد. در شرایط مساعد(درجه حرارت و رطوبت ) اووسیست ماهها و حتی یکسال زنده می ماند.گربه ها بعد از آلوده شدن از مدفوع خوداووسیست دفع می نمایند.
● بیماری زایی
الف) فرم اکتسابی :
در حدود 70 تا 80 درصد موارداکتسابی دارای عفونت بدون علایم می باشند و در حدود 20 درصد علایم از جمله تورم غدد لنفاوی به خصوص در ناحیه گردن ، غدد تحت فکی وبناگوشی ، تب ، سردرد و دردهای عضلانی مشاهده می شود. ضایعات چشمی نیز در این موارد مشاهده شده است .
ب) فرم مادرزادی :
چنانچه مادری در حین بارداری برای اولین بار به توکسوپلاسموز مبتلا شوداحتمال ابتلای جنین نیز وجود دارد.اگر ابتلای مادر در سه ماهه اول بارداری باشد در صورت عبور انگل ازجفت و رسیدن به جنین در غالب موارد منجر به بروز عوارض وخیم یاسقط جنین خواهد شد. عوارضی نظیرعقب ماندگی ذهنی و روانی ، تشنج و از علایم مهم آن محسوب می شوند.
● پیشگیری و کنترل
1) عدم مصرف گوشت کبابی و نیم پزاحشایی پرندگان و پختن کامل غذاها وگوشت در درجه حرارت 60 درجه
2) فریز کردن (منجمد کردن ) گوشت در برودت -18 درجه سانتی گراد به مدت 10 روز
3) معدوم ساختن مدفوع روزانه گربه ها و بچه گربه ها قبل از آنکه اووسیست های موجود در آن آلوده کننده شوند. مدفوع این حیوانات را می توان به طرف فاضلاب هدایت کرد، سوزاند و یا عمیقا دفن کرد. لانه گربه ها را بایستی روزانه با آب جوش ضدعفونی کرد.
4) اجتناب زنان باردار از تماس باگربه هایی که سابقه تغذیه آنها معلوم نیست ; اجتناب این گونه زنان ازکارهای باغبانی و یا پوشیدن دستکش و شستشوی دست بعد از انجام کارلازم است .
5) شستشوی دستها پس از تماس باگوشت خام و یا باغبانی در محل هایی که احتمالا آب آن محل آلوده به مدفوع گربه ها شده است .
6) دور نگه داشتن غذاها از دسترس حیوانات به خصوص گربه .
7) شستن دستها بعد از کارکردن ، به خصوص بعد از کار در مزرعه و باغ .
8) شستن کامل و ضدعفونی سبزیها ومیوه ها.
9) خودداری از تماس با خون ووسایل پزشکی آلوده به خون .
10) آزمایش کردن خون های اهدایی از نظر آلودگی به توکسوپلاسموز
پزشکان بدون مرز