آموزش و پرورش در عربستان

نظام آموزش و پرورش عربستان سعودی از دوره یک تا دوسالة پیش دبستانی، دورة شش ساله ابتدایی، دورة سه ساله مدارس مقدماتی متوسطه و دورة سه ساله تکمیلی متوسطه تشکیل شده است.  
● آموزش ابتدایی
▪ مدت زمان دوره: شش سال (در سنین 6 تا 12 سال)
▪ برنامه های آموزشی
زبان عربی، آموزش هنر، جغرافیا، تاریخ، اقتصاد خانواده (برای دختران)، ریاضیات و تربیت بدنی (برای پسران)، آموزش اسلامی و علوم .
● آموزش مقدماتی متوسطه
▪ مدت زمان دوره: سه سال (در سنین 12 تا15 سال)
▪ برنامه های آموزشی
زبان عربی، آموزش هنر، زبان انگلیسی، جغرافیا، تاریخ، اقتصاد خانواده (برای دختران)، ریاضیات و تربیت بدنی (برای پسران)، تعلیمات دینی و علوم .
● آموزش تکمیلی متوسطه
▪ مدت زمان دوره: 3 سال (در سنین 15تا18 سال)
▪ برنامه های آموزشی
ـ موضوعات اجباری
در خلال سال اول دانش آموزان یک دورة تحصیلی مشترک را طی می کنند و در دو سال پایانی به دو شاخة علوم و ادبی تقسیم می شوند. دانش آموزانی که 60درصد نمرات دروس سال اول را احراز کنند، می توانند یکی از این دو شاخه را انتخاب نمایند و افرادی نیز که زیر60درصد این نمرات را کسب کنند ملزم به تحصیل در شاخة ادبی می شوند.
ـ موضوعات عمومی
زبان عربی، زیست شناسی، شیمی، زبان انگلیسی، جغرافیا، تاریخ، اقتصاد خانواده (برای دختران)، ریاضیات، تربیت بدنی (برای پسران) و تعلیمات دینی.
● آموزش تکمیلی علوم مذهبی
▪ مدت زمان دوره: سه سال (در سنین 15 تا 18سال)
▪ موضوعات تحصیلی
ـ ادبیات و زبان عربی، زبان انگلیسی، فرهنگ عامه، جغرافیا، تاریخ و تعلیمات دینی .
▪ گواهینامه آموزشی
ـ مدرک شهاده الثانویه العامه لل المعاهید الحلمیه (گواهی تحصیلات تکمیلی مذهبی).
ـ فارغ التحصیلان این دوره منحصراً در علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه ها مورد پذیرش قرار می گیرند .
● آموزش تکمیلی فنی
در سطح تحصیلات تکمیلی فنی سه نوع آموزش فنی با عناوین فنی ـ حرفه ای، بازرگانی و کشاورزی وجود دارد. برای پذیرش در دوره آموزش تکمیلی فنی، برخورداری از مدرک متوسطه عمومی (شهاده الکفایه المتوسطه) الزامی است.
تحصیلات آموزش فنی و حرفه ای تحت زعامت سازمان ملی آموزش حرفه ای عربستان است.
▪ مدت زمان دوره: سه سال (در سنین 15 تا 18 سال)
▪ برنامه های آموزشی
ـ فنی و حرفه ای
نقشه کشی معماری، اتومکانیک، برق، تعمیرات ماشین آلات، مکانیک فلزات، رادیو و تلویزیون.
علاوه برموضوعات صنعتی، دانش آموزان این دوره ملزم به فراگیری زبان عربی، شیمی، زبان انگلیسی، ریاضیات، ورزش، فیزیک و تعلیمات دینی هستند.
- بازرگانی
زبان عربی، کتابداری و حسابداری، مکاتبات تجاری، اقتصاد، زبان انگلیسی، ریاضیات مالی، ریاضیات عمومی، جغرافیا، مدیریت، منشی گری و تعلیمات دینی .
- کشاورزی
اقتصاد کشاورزی، پیش درآمدی بر کشاورزی، دامداری، زیست شناسی کاربردی، شیمی کاربردی، ریاضیات کاربردی، فیزیک کاربردی، زبان عربی، انگلیسی، مدیریت زراعی، باغبانی، تعلیمات مذهبی، بازاریابی و تغذیة گیاهان .
ـ بازرگانی: دیبلم المدارس التجاریه (دیپلم مدارس تکمیلی بازرگانی)
ـ کشاورزی: دیبلم المدارس الزارعیه (دیپلم مدارس تکمیلی کشاورزی)
● آموزش پیش دانشگاهی
▪ سیستم نمره دهی
ـ 90 تا 100 درصد عالی.
ـ 75 تا 89 درصد خیلی خوب.
ـ 60 تا 74 درصد خوب.
ـ 50 تا 59 درصد قبول.
ـ 50 درصد مردود
ـ بالاترین نمره: 100 درصد
ـ سطح قبولی بالاتر از 50 درصد
ـ کمترین نمره: صفر
● آموزش پیش دبستانی
مقطع آموزش پیش دبستانی در کشور عربستان در زمره آموزش اجباری و نظام آموزشی رسمی به شمار نمی آید. این مرحله، مرحله آماده سازی برای آموزش اولیه کودکان است تا آنها بتوانند نقش خود را در دوران مدرسه بر پایه های محکم با تعیین توانایی ها، آموزش رفتار خوب، آشنا شدن به محیط مدرسه و دور کردن آنها از مادران و ورودشان به زندگی اجتماعی مدرسه، بپذیرند. مطالعات آموزشی بسیاری، اثبات کرده است که رابطه نزدیکی میان سطح درسی دانش آموز در کلاس اول ابتدایی و تعداد سال هایی که وی در مهدکودک و شیرخوارگاه گذرانده، وجود دارد. برنامه های آموزش آمادگی بهصورت مداوم گسترش می یابد و بخش خصوصی بر اساس خط مشی آموزشی عربستان سعودی که در اصول 62 و 71 آمده است به این کار تشویق می شود. شیرخوارگاه ها و مهدکودک ها نخستین مرحله از مراحل آموزشی هستند و بوسیله رافت و راهنمایی مشخص می شوند .
▪ اهداف آموزشی
از جمله مهمترین اهداف مقطع آموزش پیش دبستانی کشور عربستان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ پرورش ابعاد جسمی، ذهنی و اخلاقی کودکان
ـ آشنا کردن کودکان با جو مدرسه و آماده کردن آنها برای زندگی تحصیلی
ـ آموزش مبانی ساده مربوط به محیط زندگی آنان
ـ تشویق کودکان به تفکر سازنده
ـ حمایت از کودکان در مقابل خطرات و مشکلات
ـ حفظ طبیعت کودکان، مراقبت از رشد اخلاقی، عقل و جسم آنان در موقعیت های طبیعی شبیه به خانواده و هماهنگ با نیازهای اسلامی
ـ شامل کردن جهت گیری مذهبی که بر اساس وحدانیت خداوند استوار است.
ـ آموزش رفتار مناسب به کودکان و آشنا کردن آنان با ارزش های اسلامی و هدایت خوب به وسیله دادن الگوی مناسب با انجام عملی آن .
ـ آشنا کردن کودکان با محیط مدرسه و انتقال تدریجی آنان از تفکر خود محوری به سوی زندگی اجتماعی.
ـ فراهم کردن حالات خوب، ابزار سالم و اطلاعات هماهنگ با سن آنان و در رابطه با محیط اطرافشان .
ـ آموزرش مهارت های حرکتی به کودکان، عادت دادن آنان به عادت های سالم، پرورش حواس و آموزش چگونگی استفاده خوب از آنها .
ـ تشویق فعالیت های مخترعانه آنان، مراقبت از علایق زیبایی شناسی آنها و دادن موقعیت هایی پویا برای شروع این آشنایی ها .
ـ جوابگویی به نیازهای کودکان، شاد کردن آنها و ادب آموزی به آنان بدون توهین یا خسته کردن آنان .
ـ آگاهی از خطا برای حفاظت از کودکان، برطرف کردن رفتارهای خطر زا در آنان و روبرو شدن با مشکلات بچه ها به روش امن .
برای عملی کردن آنچه که در سیاست های آموزشی اظهار شده است، تلاش هایی به منظور پیشبرد پروژه توسعه برای مرحله مهدکودک با همکاری ریاست کل آموزش دختران و برنامه خلیج فارس برای حمایت از مؤسسات توسعه سازمان ملل و یونسکو، در حال انجام است. هدف ازاین تلاش ها پیشرفت برنامه های آموزش جهانی پیوسته مقطع آموزش پیش دبستانی برای کودکان رده های سنین سه تا شش سال است که از آن جمله می توان از موارد زیر نام برد:
ـ کامل کردن مطالب تحصیلاتی مهدکودک و حمایت از تمامی خدمات دسته بندی شده آموزشی
ـ آموزش تعدادی مدیر از ادارات بازرسی آموزشی در برخی مناطق عربستان سعودی که قادر به دست یابی به آموزش و بررسی کارها باشند .
ـ آماده و مجهز کردن مراکز آموزشی نمونه برای آموزش کارمندان زن مهدکودک ها.
ـ برقراری جلسات آموزش ضمن خدمت برای مربیان مهدکودک به منظور بهبود عملکرد آنان و بالابردن توانایی آنان در آمورش کودکان .
ـ ارتباط دادن مطالب خاص مهدکودک که در مقاطع پایین تر مهدکودک یاد داده می شود به مطالب سطح بالاتر در همین مقطع .
ـ پیوسته کردن برنامه های اطلاعاتی کودکان، اولیاء و اداره کنندگان مهد برای حمایت از دیگر فعالیت های آموزشی.
ـ آماده کردن برنامه آمورشی پیشرفته دو ماهه که آموزش های پایه ای برای زنان کارمند و مربی مهدکودک باشد و اساساً تمامی کارهای آموزشی در مهدکودک را به آنان آموزش دهد. مطالب درسی پیشرفته بر این مرحله در 1414هجری اجرا شد .
● توسعه آموزشی
▪ گسترش مراقبت های اوان کودکی
پادشاهی عربستان سعودی که از اهمیت مراقبت های قبل از تولد و اوان کودکی در زندگی آینده آنان آگاه است، توجه زیادی به مراقبت های اوان کودکی در تعالیم اسلامی که زیربنایی قوی ومحکم برای مراقبت خانواده ها و کودکان است، می کند. این مسیله که درقانون اساسی حکومت پادشاهی (اصول9ـ10ـ11ـ12و13) لحاظ شده است، بر لزوم ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر در هنگام فراهم کردن لوازم زندگی مانند بهداشت، آموزش، امنیت، غذا، آب و دیگر ملزومات زندگی در تمامی مناطق تکیه دارد. دولت برنامه های آگاهی دهنده قبل از ازدواج را از طریق اطلاعاتی، فرهنگی و جهت دار شدت بخشیده که نشان دهنده نیاز برای حصول اطمینان از موقعیت هایی است که وجود خانواده به هم پیوسته را که نماینده بومگاه اجتماعی مناسب برای کودکان سالم و قوی است را لازم می داند. در این زمینه برنامه های راهنمایی پزشکی و مراقبت های قبل از زایمان و برنامه های طول حاملگی شدت گرفته است و همچنین مراقبت ویژه برای کودکان از زمان تولد صورت می گیرد. دولت همچنین مراقبت از یتیمان از طریق برنامه های بسیاری مانند برنامة مراقبت اجتماعی و یتیمان را انجام می دهد. دولت خدماتی برای کودکان معلول از طریق برنامه های کلی شامل اسکان، احیاء، بازپروری، معالجه، آموزش و بیمه را فراهم کرده است.
همچنین تمامی وسایل ارتباط جمعی را برای دستیابی به مراقبت کلی از کودکان در تمامی گروه ها را به کار گرفته است. به دلیل ظرفیت های وسیع بخش غیردولتی، دولت موقعیت هایی برای شرکت در خدمات اجتماعی کودکان را به منظور دستیابی به همبستگی ارتباط اجتماعی که به وسیله دین ما تشویق شده فراهم کرده است. دولت خدمات آموزشی برای کودکان درقبل از مرحله آمادگی در مهدکودک (شیرخوارگاه، مهدکودک و آمادگی اولیه) فراهم کرده است. بسیاری از مؤسسات دولتی در این مراقبت پیش دبستانی از جمله وزارت بهداشت، وزارت کار و امور اجتماعی، وزارت اطلاعات و ریاست کل آموزش دختران شرکت می کنند.
● آموزش ابتدایی
روند آموزش عمومی با مرحله آموزش ابتدایی شروع می شود که معرف زیربنای هرم آموزشی است. این مرحله شامل شش سال است و از کودکان شش ساله شروع می شود کودکانی که تا سه ماه کوچکتر از شش سالگی هستند نیز می توانند وارد کلاس اول شوند خصوصا اگر آموزش های اولیه را دیده باشند. تمامی مدارس در این مرحله روزانه هستند.در این مرحله به آموزش دینی و عربی و علاوه بر آن فرهنگ عمومی و علوم توجه می شود. دانش آموزی که موفق باشد در پایان دوره شش ساله مدرک آموزش ابتدایی را که وی را مجاز به ادامه تحصیل در مقطع میانی می کند دریافت می دارد.تعداد دانش آموزان در هرکلاس ابتدایی بر21دانش آموز بالغ می شود. نرخ افت تحصیلی دانش آموزان پسر در پایان دورة ابتدایی2/4 درصد و نرخ افت دانش آموزان دختر 9/3درصد است.
● اهداف آموزشی
▪ پرورش ایمان اسلامی صحیح در کودکان و ارایه آموزش اسلامی کامل به آنان.
▪ پرورش مهارت های گوناگون پایه، به ویژه مهارت های جسمانی، ریاضیات و زبان .
▪ پرورش احساس مسیولیت متناسب با مراحل رشد کودکان.
▪ ایجاد علاقه درکودکان نسبت به آموزش و انجام فعالیت های مفید.
● برنامه های آموزشی
از جمله مهمترین مواد درسی دورة ابتدایی می توان به آموزش علوم دینی (قرآن، قرایت قرآن، خداشناسی، فقه، سنت و فرهنگ اسلامی)، زبان عربی(خواندن، نوشتن، انشاء و دستور زبان)، تعلیمات اجتماعی(تاریخ و جغرافیا)، ریاضیات، علوم و بهداشت،کاردستی ، و تربیت بدنی اشاره کرد.
● ارتقای تحصیلی
ارتقای تحصیلی به کلاس بالاتر در مقطع آموزش ابتدایی بر مبنای نتایج امتحانات نهایی است که طی دو نوبت در سال برگزار می شود.
● صلاحیت معلمان
تمامی معلمان در عربستان سعودی صلاحیت های لازم را دارا هستند. شاهد این صلاحیت ها پیشرفت ها در راستای توسعه آموزش در این کشور است.
معیارهای استفاده شده اکنون مسلماً پیشرفته تر از آنهایی است که 20 سال پیش اعمال می شد. بیشتر معلمان دارای مدرک کاردانی هستند.
عربستان سعودی برنامة دراز مدتی را برای آموزش دوبارة معلمان دنبال کرده است. علاوه بر برنامه های آموزشی، بخش نظارت آموزشی در وزارت آموزش و ریاست کل آموزش دختران، تلاش های زیادی در زمینة ارزیابی عملکرد معلمان و پیشرفت آنان کرده اند. تمامی معلمان به طور رسمی به عنوان معلم استخدام شده اند و این بخش از تعهد دولت برای حمایت کامل مالی از آموزش ملی و کمک به بخش آموزش خصوصی است.
در مورد تأییدیه و مجوز در عربستان سعودی قانونی برای آن مانند بعضی دیگر از کشورها وجود ندارد. گرچه صلاحیت ها و شرایط مورد نیاز هماهنگ با نیاز به معلمان و میزان دردسترس بودن معلمان صلاحیت دار تغییر می کند وجود دارد.
● نسبت دانش آموزان به معلمان
در سال های 1998تا 1990، نسبت تعداد دانش آموزان به معلمان (PTR) آموزش ابتدایی کاهش داشته و از 19 دانش آموز در قبال یک معلم در 1990 به 12دانش آموز در 1998 رسیده است.
این پیشرفت در کیفیت آموزش ابتدایی است به دلیل آنکه به معلم این امکان را می دهد که آموزش شخصی با در نظر گرفتن تفاوت های میان دانش آموزان داشته باشد.
این مسیله همچنین ظرفیت مهارت های لازم برای کسب علوم را بهبود می بخشد. چه در توانایی ها و چه در زمینة رشد ذهنی، جسمی و عکس العملی این بهبود امکان پذیر می شود.
نسبتPTR در مدارس خصوصی پایین تر ازمدارس دولتی است. این مقدار 13دانش آموز درمقابل یک معلم در 1990در مقابل 16برای مدارس عمومی و 10دانش آموز در 1998 در مقابل 12برای مدارس دولتی است.
فاصلة بین آموزش خصوصی و آموزش عمومی در سالیان اخیر به طرز قابل ملاحظه ای کاهش یافته است که نشان دهندة PTR پایین برای آموزش دولتی است.
اگر PTR در عربستان سعودی در سالیان اخیر کاهش یافته است به دلیل آن است که دولت موقعیت آموزش برای تمامی گروه های اجتماع بدون درنظر گرفتن فاصلة جغرافیایی یا خصوصیات جمعیتی فراهم کرده است.
مدارسی با ظرفیت محدود دانش آموز در مناطق دور افتاده تأسیس شده است.
درست است که این نوع آموزش هزینه بر است ولی آموزش اولویت اصلی برای دولت است که این نوع مدارس را حمایت مالی می کند.
● اصلاحات آموزشی
▪ مقابله با پدیده مردودی و ترک تحصیل
موسسات آموزشی از حقیقت مشکل مربوط یه ترک تحصیل و تکرار کلاس به عنوان یکی از خطرناکترین مسایل کیفی سیستم آموزشی آگاهند. موسسات آموزشی دلایل ترک تحصیل و راه های کاهش آن را بررسی کرده اند به دلیل آنکه این مسیله باعث از دست دادن منابع مهمی می شود.
تلاش هایی که برای مقابله با ترک تحصیل انجام شده از این قرار است:
ـ فراهم کردن آموزش ابتدایی برای تمامی کودکان سن شش تا دوازده ساله برای مبارزه با بیسوادی.
ـ برنامه چهارم توسعه بر نیاز به آموزش ابتدایی اجباری تکیه داشت، سپس در برنامه پنجم توسعه کارهایی که می باید برای رسیدن به آموزش اجباری انجام شود دو باره بررسی شد.
ـ افزایش تعداد کودکان در سن دبستان در عربستان که در مدرسه ثبت نام شده اند در طی دوره برنامه.
ـ بالا بردن بازده درونی آموزش ابتدایی و ارتقای نرخ سطح ارتقای تحصیلی دانش آموزان کلاس ها با برنامه های آموزشی پیشرفته.
ـ سعی در افزایش نسبت معلمان به دانش آموزان در مقطع ابتدایی به 25/1 با افزایش میزان ظرفیت برای دروس ابتدایی به عملکرد واقع گرایانه تر.
ـ استخدام معلمان بیشتر برای مقطع ابتدایی از فارغ التحصیلان تربیت معلم.
● اقدامات آموزشی
از جمله مهمترین اقدامات به عمل آمده در راستای جلوگیری از افزایش نرخ افت تحصیلی دانش آموزان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
▪ درخواست از مدارس ابتدایی که دانش آموزان در سن کمتر از سن رسمی دبستان را برای کلاس اول ثبت نام نکنند.
▪ درخواست از مدیران تا به قواعد و مقررات اداری برای ارتقاء کلاس دانش آموزان پایبند باشند.
▪ لزوم بازنگری دوباره دروسی که شاخص ها نشان دهنده افزایش در میزان تکرار کلاس برای مقاطع ابتدایی و میانی را نشان می دهند تا بخش های مربوطه در وزارتخانه را وادار به مطالعه این وضع کرده تا راه حلی برای مسیله بیابند.
▪ لزوم بازنگری به کلاس هایی که میزان مردودی در آن افزایش یافته است.
● آموزش متوسطه
▪ مقطع مقدماتی متوسطه
طول دوره آموزش مقدماتی متوسطه سه سال است که از سن دوازده سالگی آغاز شده و تاسن چهارده سالگی به طول می انجامد. به عبارت دیگر، دانش آموزانی که در مرحله ابتدایی موفق شده اند معمولا در دوازده سالگی به مدت سه سال وارد مرحله مقدماتی متوسطه می شوند. مرحله میانی موفقیت های بیشتری را برای تعلق بیشتر دانش آموزان به فرهنگ خود فراهم می کند.
همچنین شرایط بیشتری را برای پرورش ظرفیت های دانش آموزان برای ورود به مرحله بعدی فراهم می کند. کسانی که به دلیل سن یا موقعیت اجتماعی یا دلایل کارینمی توانند به مدارس میانی بروند امکان گذراندن کلاس های شبانه را دارند. امتحانات نیز می تواند به روشی غیر عادی معمول ( درخانه ) برگزار شود.
▪ اهداف آموزشی
ـ ارایه دانش و مهارت های متناسب با سن دانش آموزان.
ـ تشویق دانش آموزان به جستجو و روحیه تحقیق و تفکر علمی .
ـ پرورش استعدادها و مهارت های گوناگون ذهنی در کودکان .
ـ پرورش دانش آموزان بر اساس زندگی اجتماعی اسلامی،همکاری و مسیولیت پذیری .
ـ تشویق دانش آموزان به حفظ و تقویت ملت اسلامی.
ـ آموزش دانش آموزان به استفاده از اوقات خود در فعالیت های مذهبی و تقویت و ارتقای شخصیت اسلامی خود.
▪ برنامه های آموزشی
از جمله مهمترین مواد درسی مقطع مقدماتی متوسطه می توان از آموزش علوم دینی(قرآن، سنت و فرهنگ اسلامی، خداشناسی، فقه و تفسیر)، زبان عربی(دستور زبان، قرایت، انشاء و دیکته)، تاریخ، جغرافیا، علوم و بهداشت، ریاضیات، زبان انگلیسی ، هنر و تربیت بدنی نام برد.
● مقطع تکمیلی متوسطه
نظام آموزش پیش دانشگاهی با مرحله متوسطه به پایان می رسد که اوج طرح آموزش عمومی است.
دانش آموزان پانزده ساله که دوره میانی را با موفقیت به پایان رسانده اند وارد این مرحله می شوند که شامل سه سال است و تحصیلات تخصصی تر و فرهنگ کلی تر و همچنین آمادگی برای ورود به دانشگاه ها را فراهم می کند.
در مرحله متوسطه مطالب درسی بنا به رشد عقلی و روانی دانش آموزان گوناگون است. علاوه بر دو بخشی که برای دو سال آخر (علمی و ادبی) برای دختران (قانون و علوم عرب و مدیریت و علوم اجتماعی، علوم طبیعی، علوم فنی) برای پسران درنظر گرفته شده است.
علاوه براین، موسسات متوسطه ای در ارتباط با دانشگاه اسلامی امام محمد بن سعود و همچنین مدارس متوسطه قرآنی دارالتوحید که بیشتر بر دروس اسلامی تکیه دارند نیز وجود دارد. همچنین مدارس متوسطه فنی مربوط به موسسه آموزش عمومی و آموزش حرفه ای برای آموزش کارگران ماهر در تمامی تخصص ها وجود دارد که موسسات صنعتی متوسطه؛ موسسات تجاری متوسطه؛ موسسات کشاورزی؛ موسسات پست متوسطه؛ موسسه ناظر فنی؛ و موسسات بهداشتی مشتمل می شود کسانیکه به دلیل سن یا دلایل اجتماعی یا کاری نمی توانند به مدارس متوسطه روزانه راه یابند این امکان را دارندکه در کلاس های شبانه شرکت کنند. امتحانات نیز می تواند به روش غیرعادی (در خانه ) برگزار شود.
علاوه برمدارس متوسطه عمومی، دانش آموزان مقطع تکمیلی متوسطه می توانند درمؤسسات آموزشی دیگر در رشته های فنی و حرفه ای، متوسطه صنعتی، متوسطه تجاری، کشاورزی، مشاوره فنی، و بهداشت به تحصیل خود ادامه داده و در این رشته ها فارغ التحصیل شوند.
همچنین مدارس مذهبی دیگری، همچون مدرسه متوسطه دارالتوحید و مدارس قرآنی، به ارایه برنامه های متوسطه مذهبی به دانش آموزان پسر مبادرت می کنند.
▪ اهداف آموزشی
ـ تقویت تعالیم اسلامی برای شناخت صحیح اسلام .
ـ پرورش استعدادها و توانایی های دانش آموزان و هدایت آنان به سوی تحقق اهداف تعلیم و تربیت اسلامی.
ـ پرورش تفکر علمی دانش آموزان و روحیه تحقیق در آنان.
ـ ارایه فرصت هایی به دانش آموزان برجسته برای دستیابی به مراحل بالاتر تحصیلی.
ـ پرورش عادت های مطالعه در جهت گسترش دامنه دانش و اصلاح شخصیت دانش آموزان.
▪ برنامه های آموزشی
از جمله مهمترین برنامه های آموزشی مقطع تکمیلی متوسطه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ رشته های درسی ویزه دانش آموزان دختر: هنر، علوم، و تربیت معلم.
ـ رشته های درسی ویزه دانش آموزان پسر:علوم دینی وعربی، علوم اجتماعی و مدیریت، علوم طبیعی و علوم فنی یا کاربردی.
● آموزش فنی و حرفه ای
پادشاهی سعودی دریافته است که آموزش حرفه ای و اداری بخش اساسی آموزش برای پشتیبانی از توسعة اقتصادی و اجتماعی است. فارغ التحصیلان برنامه های آموزش مراقبت های بهداشتی، کشاورزی، تدریس هم اکنون مکان های شغلی را در کارخانه و صنعت، کشاورزی و مؤسسات اجتماعی در سراسر کشور اشغال می کنند. سازمان آموزش حرفه ای و تعلیمات فنی عمومی در کنار وزارت کار و امور اجتماعی بیشتر امور آموزشی مراکز تعلیمات حرفه ای و مؤسسات عالی تعلیمات فنی پادشاهی سعودی را به عهده دارد. وزارت تحصیلات، امور مدارس ثانویه و آموزش حرفه ای را به عهده دارد و ارگان های دولتی دیگری امور مؤسسات یا مراکز آموزش را در حیطة خاص تخصصی خود به عهده دارند. مؤسسة حرفه ای سلطنتی در ریاده، مدرسة آموزش فنی، آموزش ابزار صنعتی، کار با فلزات، برق و مکانیک را فراهم می کند.
سازمان آموزش فنی و تعلیمات حرفه ای در ریاض برای جوان سعودی فرصت آموزش مهارت های حرفه ای را فراهم می کند. صدها جوان سعودی سالانه در برنامه های آموزشی در زمینة برق، نگهداری ابزار صنعتی و مکانیکی شرکت می کنند. مدارس دیگر تعلیمات فنی و حرفه ای در مدینه و طایف، تشکیل شده اند.
یک مؤسسة آموزشی جدید بوسیلة وزارت کار و امور اجتماعی در ریاض احداث شده است که دوره هایی را متناسب با نیازهای سعودی های بیکار ارایه می دهد. موسسة مهم دیگری که برای مرتفع کردن نیاز کم بودن آموزش های اداری تأسیس شده مؤسسة آموزش امور اداری (خدمات دولتی) ملی است.
این موسسه یک مؤسسة نیمه دولتی است و برای کارمندان شهری آموزش های پایه و آموزشهای ضمن خدمت فراهم می کند و مؤسسات تحقیقاتی دولتی را در زمینة امور اداری، ارتباطات و رایانه پوشش می دهد. امروزه این مؤسسه در جده، دمام و یک شاخة مهم آموزش زنان در ریاض دارد. این مؤسسه به دانش آموزان، امور اداری، قانون، حسابداری، علوم رایانه، نگهداری، مدیریت شخصی، منشیگری و مدیریت و برنامه ر یزی یاد می دهد. سیستم آموزش عربستان سعودی بدنبال آموزش اسلام و دانش آن به نسل های جدید است.
● سیاست های آموزشی
▪ معطوف داشتن توجه برآموزش فنی وحرفه ای به عنوان بخش اساسی آموزش جهت پشتیبانی از توسعة اقتصادی و اجتماعی.
▪ اشتغال فارغ التحصیلان برنامه های آموزش مراقبت های بهداشتی، کشاورزی و آموزشی در حوزه صنایع، کشاورزی واجتماعی در سراسر کشور.
▪ معطوف داشتن توجه عمده بر رشد منابع انسانی و افزایش نیروی کار انسانی بومی و به روز کردن توانایی های افراد از طریق ارایه برنامه های آموزشی متمرکز و جانشین سازی آنان با نیروهای کار خارجی در برنامة هفتم توسعه.
● سیاست های آینده
از مدت ها پیش عربستان سعودی به آموزش فنی توجه خاصی داشته است. سند خط مشی آموزش اهداف دراز مدت و کوتاه مدت آموزش فنی و حرفه ای و مسیولیت هایی که ویژه وزارت آموزش از سال 1400هجری بوده است را مشخص می کند. درحقیقت تصمیم گرفته شد که موسسات آموزش عمومی برای آموزش فنی و حرفه ای به منظور پرورش نیروی کار ملی و صلاحیتدار و آموزش دیده تاسیس شود چون این نیروی کار به منزله اعصاب تولید در زمینه صنعتی، کشاورزی تجارت و غیره بوده و از این رو علاقه به آموزش فنی افزایش فراوان یافته و در چند سال اخیر رشد قابل ملاحظه ای از لحاظ تعداد دانش آموزان، ترم ها و معلمان داشته است.
بسیاری از موسسات فنی نیز تاسیس شده اند. موسسات فنی ایجاد فرهنگ اسلامی را نیز فراموش نمی کنند. آموزش زبان و فرهنگ عربی نیز برای آموزش دانش آموزان درجهت بهبود سطح فرهنگی آنان علاوه بر آموزش های حرفه ای در نظر گرفته شده است.
● نهادهای مرکزی
▪ سازمان آموزش عمومی فنی وحرفه ای با مشارکت وزارت کار و امور اجتماعی عهده دار مسیولیت امور آموزشی مراکز تعلیمات حرفه ای و مؤسسات عالی فنی پادشاهی سعودی است.
▪ وزارت آموزش نیز عهده دار مسیولیت رسیدگی برامور مدارس متوسطه حرفه ای است.
▪ مؤسسة حرفه ای سلطنتی ریاده و مدرسة آموزش فنی فوف که به ارایه دوره های آموزش ابزار صنعتی، کار با فلزات و برق و مکانیک مبادرت می کنند.
▪ سازمان آموزش فنی و حرفه ای ریاض که عهده دار فراهم کردن فرصت آموزش مهارت های حرفه ای برای جوانان سعودی است.
▪ مدارس فنی وحرفه ای مدینه، طایف، Vnaizah , Abha
▪ مؤسسة آموزشی وزارت کار و امور اجتماعی مستقر در ریاض که عهده دار ارایه دوره های آموزشی متناسب با نیازمندی های شهروندان سعودی بیکار است.
▪ مؤسسة نیمه دولتی آموزش امور اداری مستقر در ریاض که عهده دارمسیولیت فراهم کردن آموزش های پایه و ضمن خدمت برای کارمندان شهری و زیر پوشش قرار دادن مؤسسات تحقیقاتی دولتی درزمینة امور اداری، ارتباطات ورایانه است. درحال حاضر، این مؤسسه ازشعبی درشهرهای جده، دمام و شعبه آموزش زنان در ریاض برخورداراست. این مؤسسه به آموزش امور اداری، قانون، حسابداری، علوم رایانه، مدیریت، منشیگری و مدیریت برنامه ریزی مبادرت می کنند.
● آموزش استثنایی
آموزش استثنایی موازی با روند نمای آموزش عمومی است. این نوع آموزش برای افرادی با معلولیت های عقلی، شنوایی و بینایی است. وزارت آموزش مسیول بررسی و دنباله گیری برای پسران و ریاست کل آموزش دختران، بررسی و دنباله گیری آموزش دختران را به عهده دارد. بخش غیر دولتی نیز در این زمینه شرکت دارد.
برنامه های آموزش حرفه ای معلولان در حوزه مسیولیت موسسه کل آموزش فنی و حرفه ای است. مطالب تحصیلی، برنامه آموزشی و تعداد سال های تحصیلی بستگی به نیازهای خود معلولان دارد. هم معلولان ذهنی و هم ناشنوایان می توانند در آمورش ابتدایی و آموزش میانی بعد از دو سال آمادگی با هدف آماده کردن کودکان برای ورود به موسسات آموزشی خاص شرکت کنند. این کودکان آموزش هایی در مورد فرهنگ عمومی و همچنین مسایل اسلامی را در چهار چوب توانایی های خود دریافت می کنند و درمرحله میانی آموزش بایک حرفه عملی آشنا می شوند. آموزش نا بینایان از مقطع ابتدایی آغازمی شود و سپس به مقطع میانی وتکمیلی متوسطه می رسد. همان مقاطع و تعداد سال های تحصیلی ومدارک مساوی در این نوع آموزش نیزوجود دارد. بخش تحصیلات استثنایی وزارت آموزش مدارسی را برای نابینایان، ناشنوایان و عقب ماندگان ذهنی و حرکتی در نظر گرفته است.
● سیاستهای آموزشی
سند سیاست آموزشی کشور؛ بربرخورداری معلولان از فرصت های آموزشی و پیشرفت بر اساس توانایی هایشان در چارچوب قوانین اسلام، تاکید دارد. در اجرای این سیاست، دولت امکانات و تجهیزات برای تاسیس موسسات و مجهز کردن آنها به آخرین ابزار پیشرفته آموزشی و کتابخانه های خاص را فراهم کرده است. بسیاری از تلاش ها بر آموزش خاص معلمان، تلاش هایی که باعث پیشرفت عظیم در بخش آموزشی خاص در کشور شده تاکید دارد و سعی در فراهم کردن خدمات گسترده تر به گروه هایی که در نظر است در زمینه آموزشی کمک شوند دارد تا بتوانند با هر معلولیتی که دارند ادامه تحصیل دهند و بهترین موقعیت ممکن خانوادگی، آموزشی و اجتماعی را برای آنان فراهم کنند.
▪ آموزش 1000معلم و مددکار و گمارش این افراد در بیش از30 مدرسه استثنایی برای تعلیم بالغ بر 5000 فرد مواجه با معلولیتهای جسمی و ذهنی
▪ احداث تعداد بیشتری از مراکز ویژه کودکان استثنایی
▪ احداث مؤسسات حمایتی افراد معلول بزرگسال
▪ برگزاری کلاسهای ضمیمه در مدارس ابتدایی برای دانش آموزان معلول
▪ تهیه و تدوین برنامه های درسی ویژه نابینایان و ناشنوایان در سطوح مختلف آموزشی
▪ تهیه برنامه های آموزشی خاص معلولین جسمی به منظورتحت پوشش قراردادن آنان درمدارس عادی
● اهداف آموزشی
▪ کمک به معلولان در کسب تجارب، دانش و مهارت های مناسب
▪ ارایه دانش و فرهنگ لازم براساس شرایط هر یک از گروه ها.
▪ شناسایی و پرورش استعداد و توانایی های معلولان و تأمین مهارت های پایه برای زندگی روزمره آنان.
▪ تأمین مهارت های حرفه ای خاص معلولان مطابق با توانایی های آنان.
▪ تأمین خدمات بهداشتی، روانشناختی و اجتماعی ویژه معلولان در تعامل با سایر افراد.
▪ رفع موانعی که معلولان را ازمشارکت درفعالیت های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی بازمی دارد.
● برنامه ها و پروژه ها
ـ تأسیس مراکز آموزش خاص برای تشخیص و ارزیابی و مجهزکردن آنها با آخرین فن آوری ها.
ـ تأسیس مراکز آموزش خاص و مجهزکردن آنها با آخرین فن آوری ها.
ـ گسترش تأسیس مراکز برای گویایی سنجی و مجهزکردن آنها با آخرین فن آوری ها.
ـ گذاشتن فن آوری رایانه ای در خدمت چاپخانه های بریل برای آموزش خاص.
ـ خط دهی به استانداردهای روان شناسی برای اهداف شناسایی معلولیت شامل مشکلات عقلی، آشنایی و پرورش رفتاری و مشکلات آموزش.
ـ شناسایی عوامل مشکلات یادگیری و فراهم کردن آخرین فن آوری های لوازم آموزش.
ـ ساختن ساختمان های مدارس که جوابگوی نیازهای معلولان باشد.
ـ تجهیز و توسعة شرکت های علمی و کامپیوتری برای برنامة مراقبت از دانش آموزان با استعداد.
ـ آموزش متخصصان در نگهداری وسایل و عمل در زمینة چاپخانه برای نابینایان و گویایی سنجی.
ـ فراهم کردن تجهیزات جدید در زمینة شناسایی و معالجة مشکلات شنوایی و گویایی و همچنین تهیة سمعک و دیگر وسایل کمک شنوایی.
ـ ایجاد نرم افزار برای معلولان به ویژه نابینایان، معلولان ذهنی، افلیج ها، ناشنوایان و آموزش دانش آموزان در استفاده از آنها.
ـ استفاده از اینترنت برای دانستن نوآوری ها در این زمینه و ارتباط با مؤسسات و سازمان های متخصص در این زمینه.
ـ اتصال دبیرکل آموزش خاص به مدیریت های کل وزارت آموزش، مؤسسات آموزشی، مؤسسات و برنامه ها به وسیلة اینترنت برای تسهیل و تسریع عملیات ارتباطی.
ـ کار برای فراهم کردن و توسعة مقدرات مؤسسات و برنامه های آموزش خاص.
ـ کار برای گسترش برنامه و مطالب درسی.
● دستاوردهای کلی
در حال حاضر، کشور پادشاهی به اهدافی در زمینه سیاستگذاری در حوزه آموزش معلولان به دستاوردهای زیر نایل شده است:
▪ کشف به هنگام معلولیت ها برای انتقال این افراد به موسسات آموزشی خاص.
▪ پرورش و رشد حواس باقیمانده برای استفاده از آنان در دستیابی به تجربیات، علوم و یادگیری مناسب.
▪ فراهم کردن علم و فرهنگ کافی در حد توان آنان.
▪ کشف و پرورش آمادگی ها و علایق افراد معلول و آموزش مهارت های پایه ای برای زندگی روزانه تا آنان بتوانند در جامعه شرکت داشته باشند و جذب آن شوند.
▪ آماده کردن آنان دربدست آوردن مهارت های خاص که هماهنگ با ظرفیت ها، علایق و شرایط شان باشد به وسیله طرح های بررسی شده و برنامه های تکمیل شده تا آنان را به بهترین سطح ممکن هدایت کنند.
▪ فراهم کردن خدمات بهداشتی، روانی و اجتماعی برای وفق دادن فرد معلول با جامعه و دانستن حقوق و وظایف خود و برداشتن موانع، محدودیت ها و مشکلات به منظور کمک به فرد معلول در جذب شدن در جامعه و شرکت در فعالیت های آن.

در چند سال اخیر، تصمیمات متعادل کننده مهمی برای پیشرفت برنامه های کنونی و یافتن راه های جدید در زمینه آموزش معلولان اتخاذ شده است که این خود بیانگر تلاش های انجام شده و کارهایی است که در آینده توسط دولت برای فراهم کردن خدمات بهتر برای این دسته از مردم انجام خواهد شد که از آن جمله می توان از موارد زیر نام برد:
▪ گشایش کلاس های ویژه دانش آموزان معلول (نابینا و معلول ذهنی ) در همجواری مدارس ابتدایی عادی برای توانمند سازی این افراد به مشارکت با دانش آموزان عادی در فعالیت های آموزشی .
▪ گسترش مفهوم مدارس بیرونی ( بدون تقسیمات درونی) برای دانش آموزان معلول ذهنی و افراد ناگویا برای اجازه دادن به این کودکان که در میان خانواده زندگی کنند به جای آنکه آنان را در قسمت های مجزا نگهداری کنند.
▪ نسخه برداری از قرآن به خط بریل برای دانش آموزان نابینا.
▪ جذب کامل دانش آموزان نابینا در مقطع متوسطه آموزش عمومی .
▪ تکمیل برنامه ها و مطالب درسی موسسات ویژه دانش آموزان نابینا در تمامی مقاطع آموزشی و مقطع ابتدایی شامل دروس psychomotricity که در مقاطع میانی و متوسطه شامل تایپ دروس، و دروس کامپیوتر در مقطع متوسطه.
▪ تاسیس مقطع آمادگی برای کودکان نابینا با شروع از سن پنج سالگی برای آماده کردن کودکان در سطوح آموزشی، روانشناختی و اجتماعی و تمرین دادن حواس آنان به ویژه حس لامسه .
▪ آموزش مهارت های زندگی و روزانه اجتماعی به کودکان مواجه با معلولیت.
▪ تسهیل مشارکت دانش آموزان نابینا در دانشگاه ها پس ازمقطع آموزش متوسطه.
▪ تکمیل برنامه های آموزشی و مطالب تحصیلی دانش آموزان کر و لال در تمامی مقاطع .
▪ استفاده از زبان اشاره عربی در مؤسسات آموزشی ویژه افراد ناگویا.
▪ تأسیس مدارس متوسطه فنی ویژه افراد ناگویا.
▪ گشایش کلاس های سواد آموزی برای افراد بزرگسال ناگویا.
▪ تکمیل برنامه ها و مطالب تحصیلی برای دانش آموزان معلول ذهنی درمقاطع آمادگی و ابتدایی.
● نهادهای مرکزی
کشور پادشاهی عربستان سعودی توسط وزارت آموزش و ریاست کل آموزش دختران - که سازمان های ناظر آموزش خاصی درکنار وزارت کار و مسایل اجتماعی هستند- مراقبت های اجتماعی، ورزشی، بهداشتی، مالی و پیشرفت دانش آموزان معلول را تکمیل کرد، تا آنان بتوانند امکانات شرکت و همکاری با دیگر افراد جامعه را گسترش دهند که از آن جمله می توان از موارد زیر نام برد:
▪ افزایش نرخ حقوق، امتیازات و تسهیلات ارایه شده توسط دولت برای معلولان.
▪ اتخاذ بسیاری از قوانین، تصمیم گیری ها و توصیه های ویژه مشارکت معلولان در برنامه های آموزشی برای مشارکت هرچه بیشتر این افراد در زندگی اقتصادی و اجتماعی با استقلال و تکیه بر خود .
▪ اعطای کمک هزینه ماهانه تحصیلی به هر دانش آموز.
▪ فراهم کردن امکانات حمل و نقل رایگان برای دانش آموزان مؤسسات آموزش استثنایی.
▪ ارایه بلیت های رایگان به کودکان معلول و همراهانشان برای رفتن به مراکز پزشکی جهت انجام آزمایش ها و معالجات پزشکی.
▪ ارایه بلیط رایگان به دانش آموزان استثنایی که در خارج زندگی می کند و افراد مراقب وی برای رفت وآمد به مؤسسه محل تحصیل در آغاز و پایان سال تحصیلی.
▪ کاهش 50 درصدی هزینه استفاده از وسایل حمل و نقل هوایی، دریایی و زمینی عمومی برای دانش آموزان معلول.
▪ تخصیص امکانات ویژه اقامتی کودکان معلول برای ثبت نام در مؤسسات آموزش خاص و زندگی در آنها به صورت رایگان.
▪ ارایه بورس تحصیلی به دانش آموزان معلول ایالات عربی به ویژه ایالات.GCC
▪ تشویق دانش آموزان تیزهوش معلول جسمی.
▪ تشویق فارغ التحصیلان معلولی که به فعالیت در زمینه آموزش استثنایی مبادرت می کنند از طریق تخصیص ترفیع شغلی و تخصیص کمک هزینه های ماهیانه تا سقف 30درصد پایه حقوقی آنان.
وزارت کار و امور اجتماعی مراقبت های اجتماعی روانشناسی و بهداشتی لازم را برای معلولان تمامی گروه ها و شرایطی را برای کسانیکه توانایی آنرا دارند فراهم می کند تا حرفه یا هنری را هماهنگ با قابلیت ها ایشان فراگیرند و بتوانند در زمینه کاری نقش خود را ایفاء کرده و برای بقا و جذب شدن در جامعه به خود تکیه کنند.
● خدمات ارایه شده به دانش آموزان دختر
ریاست کل آموزش دختران، دبیر کلی برای آموزش استثنایی را در نظر گرفته است که از جمله مهمترین وظایف آن می توان از موارد زیر نام برد:
الف) فراهم کردن موقعیت های آموزشی در مؤسسات کنونی، بوسیله تکمیل ابزار اداری، آموزشی و فنی وتکمیل آموزش استثنایی برای دختران بوسیله افزایش تعداد مؤسسات، کلاس ها، دانش آموزان و معلمان امکان پذیر شده است.
ب) حمایت ازحضورمرتب دانش آموزان دختر در مؤسسات اجتماعی به منظور تقویت ارتباط میان مؤسسه و جامعه برای برقراری تطابق روانی و اجتماعی دانش آموزان و آماده کردن آنان برای برخورداری از زندگی بهتر.
ج) مراقبت های بهداشتی، با به کارگیری پزشکان متخصص، پرستاران، تکنیسین ها و داروسازان در مؤسسه برای حصول اطمینان از معالجه طبیعی دانش آموزان و فراهم کردن تجهیزات مدرن برای معاینه و اجرای معاینات اجباری مرتب به وسیله متخصصین زن در طول سال تحصیلی در مؤسسات آموزش استثنایی دخترانه.
د) امتیازات مالی: اعطای کمک های ماهانه به دانش آموزان مؤسسات آموزش استثنایی در طول تحصیل.
مراکز مراقبتی روزانه کودکان استثنایی این مراکز خدمات خود را درسال اول برنامه پنجم (1410 هجری 1990میلادی ) آغاز کردند، نخستین مرکز برای کودکان زیر 15 سال در ریاض گشوده شد این نوع مراکز مراقبت لازم و برنامه های پرورش توانایی های کودکان معلول در طول روز را فراهم می کنند تا مقداری از بار افراد خانواده شان، خصوصاً کسانی که شاغلند و نمی توانند در ساعات کارشان از کودکانشان مراقبت کنند را کم کنند.
● مراقبت از دانش آموزان تیزهوش
دانش آموزان تیز هوش از مراقبت ویژه توسط دولت برای کشف و رشد ظرفیت های ذهنی و عقلی شان در خدمت ملت برخوردارند.به این منظور برنامه ای راهنما برای کشف دانش آموزان تیزهوش در تمامی مناطق کشور طرح شد، به عنوان نمونه ای از اهمیت این برنامه ، مجمع ملک عبدالعزیز و کارگزاران تأسیس شد و ریاست آن با شاهزاده عبدالله بن عبدالعزیز است.این ابتکار از سیاست آموزشی نشأت می گیرد که اصول آن از زمان های خیلی قبل ایجاد شده است. سند سیاست آموزشی در کشور شامل متونی است که مورد توجه دانش آموزان تیزهوش است که از جمله مهمترین اصول می توان از موارد زیر نام برد:
▪ کشف دانش آموزان تیزهوش و فراهم کردن شرایط متفاوت برای گسترش توانایی های آنان در چارچوب برنامه های عمومی و تأسیس برنامه های خاص.
▪ دولت توجه خاصی به دانش آموزان تیزهوش برای پرورش و هدایت استعدادهای آنان و فراهم کردن موقعیت های لازم برای آنان دارد.
▪ متولیان شایسته ای برای کشف استعدادها، مطالب تحصیلی خاص و امتیازاتی که میتواند آنان را تشویق کند، گذاشته شده است.
▪ دانش آموزان تیزهوش لوازم لازم برای تحقیقات علمی با تعهد نسبت به فرامین اسلامی را در اختیار دارند.
دراین چارچوب، تلاش ها توسط مؤسسات آموزشی مربوطه برای مراقبت از دانش آموزان تیزهوش شدت گرفته است وزارت آموزش و شهر علم و فن آوری ملک عبدالعزیز پروژة مشترکی برای کشف دانش آموزان تیزهوش را پذیرفته اند.بخش خصوصی نیزسهم بزرگی درحمایت از تلاش ها دراین زمینه را به خوداختصاص داده است.

روزنامه اطلاعات www ettelaat com