خلاقیت در کودکان

خلاقیت، قابلیتی است که د ر همگان وجود د ارد اما برای رسید ن به سر حد شکوفایی، نیازمند پرورش و تقویت است فرد خلاق، کسی است که از ذهنی جستجوگر و آفرینند ه برخورد ار باشد . خلاقیت عبارت است از توانایی د ید ن چیزها به شیوه ای جد ید ، شکستن مرزها و فراتر رفتن از چارچوب ها، فکر کرد ن به شیوه ای متفاوت و ابد اع چیزهای جد ید

می توان نتیجه گرفت که خلاقیت برآیند فرآیند های ذهنی و شخصیتی فرد است و به تولید آثاری منجر می شود که نو و بد یع است. روانشناسان معتقد ند رشد و شکوفایی خلاقیت از د ورة کود کی پرورش می یابد : و از آنجا که کود ک حساسترین مراحل رشد خلاقیت را د ر محیط خانه سپری می کند ، محیط مناسب خانواد گی، شیوه و نگرش های صحیح فرزند پروری د ر رشد خلاقیت سهم مهمی ایفا می کند . کلیگان (1971) معتقد است برای ظهور خلاقیت، راههای زیاد ی د ر شیوه های فرزند پروری وجود د ارد . نحوه تربیت و استفاد ه از شیوه های د موکراتیک یا مستبد انه، اعمال نحوه انضباط و شیوه ابراز محبت هر کد ام به نوعی د ر پرورش یا سرکوب خلاقیت کود کان مؤثر است.

اساساً پرورش عنصر انگیزشی خلاقیت باید د ر بستر خانواد ه صورت گیرد . زیرا کود ک و نوجوان، اوقات زیاد ی را د ر خانواد ه سپری می کند ، بنابراین طبیعی است که بیشترین تاثیر را نیز از آن بپذیرند . بیان این نکته از آن روست که بگوییم هر چند می توان د ر محیطی غیر از خانواد ه (آموزشگاه یا جایی د یگر) به تقویت عناصر انگیزشی خلاقیت مباد رت ورزید ، اما تاثیر این عوامل به اند ازه و اهمیت عامل نخستین نیست.

● تاثیر خانواد ه بر خلاقیت کود ک

والد ین از طریق مشارکت د ر فعالیت های خلاق کود ک د ر رشد خلاقیت او سهیم هستند . خانواد ه ها باید فرصت های لازم را برای سیوال کرد ن، کنجکاوی و کشف محیط به کود کان بد هند و هرگز آنان را تنبیه و تهد ید نکنند . زمینه رشد خلاقیت د ر خانه زمانی فراهم می شود که به کود کان آزاد ی زیاد ی د اد ه و به آنها به عنوان یک فرد احترام گذاشته شود .

تحقیقات نشان می د هد که والد ین کود کان خلاق د ر رفتار خود هماهنگی بیشتری نشان می د هند ، کود کان خود را آنگونه که هستند قبول د ارند و آنها را به کنجکاوی د رباره اشیاء و امور تشویق می کنند . کود کان خود را د ر انتخاب موضوعات مورد علاقه آزاد می گذارند و کارها و برنامه های آنان را تحت نظر د ارند و پی گیری می کنند .

شایسته است والد ین تا آنجا که امکان د ارد کود کان خود را مستقل بار آورد ه و د ر ایجاد اعتماد به نفس، آنان را یاری کنند ، د ستاورد های آنان را با آغوش باز پذیرا شوند و هنگام شکست، به جای سرزنش، راهنما و راهگشای مشکلات کود کان خود باشند تا کود کان بتوانند ضمن احساس ارزشمند ی د ر انجام کارها، راه حل ها و عقاید غیرمعقول و د ور از ذهن را نیز بیازمایند ، چرا که چنین کارهایی پایه و مایه اصلی خلاقیت است.

اغلب اوقات با کمی وقت و حوصله می توان متوجه وجود خلاقیت د ر بچه ها شد . بهترین زمان برای اطلاع از خلاقیت کود کان، تماشای آنها به هنگام بازی است. خلاقیت، عامل مهم بازی است.

کود ک را د ر حالی که آزاد انه و فارغ البال با اسباب بازیهایش سرگرم بازی است، تماشا کنید . کود کان خلاق اغلب برای هر یک از وسایل بازی خود موارد استفاد ه متفاوتی پید ا می کنند و قبل از اینکه از وسیله ای به سراغ وسیله د یگر بروند از آن به انواع مختلف استفاد ه می کنند . کود ک خلاق، اغلب از منابع خود به انواع و اشکال مختلف و گاه حیرت انگیز استفاد ه می کند . ممکن است یک جعبه خالی برای کود ک خلاق، ارزشی به مراتب بیش از بهترین و پیچید ه ترین اسباب بازی ها د اشته باشد . کود کان خلاق می توانند با توجه به موقعیت و مکان خاص، بازی را تغییر د هند ، بازی های جد ید ابد اع کنند ، مقررات خاصی وضع کنند ، رهبری بازی را د ر د ست بگیرند و با سازمان بند ی منسجم به صورت فرد ی و چه به صورت گروهی بازی کنند . بازی این گونه افراد از تنوع و گوناگونی برخورد ار است. آنها می توانند با توجه به علایق خود و بازیکنان، هد ف های بازی را اعمال کنند .

د ر مقابل، کود کانی که از خلاقیت بی بهره هستند و یا خلاقیت کمی د ارند ، د ر بازی ها نقش پیرو را به عهد ه می گیرند ، خود را ملزم به رعایت کامل مقررات بازی می کنند ، تخطی از قوانین را جایز نمی شمرند و بازی را بیشتر به عنوان وظیفه و کار تلقی می کنند تا وسیله ای برای رشد ، بنابراین سهم آنها از لذت بازی کمتر از کود کان خلاق است.

● ویژگیهای کود کان خلاق:

1) کود کان خلاق اغلب با آب و تاب حرف می زنند . ذکر جزییات یک ماجرا و به تفصیل سخن گفتن می تواند نشانه قد رت خیال و تصور زیاد باشد .

2) د قت و توجه زیاد ی د ر گوش د اد ن، مشاهد ه کرد ن و انجام د اد ن کارها د ارند .

3) شور و نشاط و فعالیت های شد ید جسمانی د ارند .

4) د ر صحبت های خود از قیاس استفاد ه می کنند .

5) عاد ت به بررسی منابع مختلف د ارند .

6) با د قت به اشیا و اطراف خود می نگرند .

7) اشتیاق به صحبت کرد ن د رباره کشفیات با د یگران د ارند .

8) توانایی ابد اع بازی های جد ید و تغییر د ر بازی ها را د ارند .

9) کنجکاوی زیاد ی برای سرد رآورد ن از امور د ارند .

10) د ر گفتار خود جسارت زیاد ی د ارند .

11) سیوالات عجیبی طرح می کنند .

ممکن است والد ین، خواسته یا ناخواسته با انجام اموری، انگیزه و خلاقیت کود ک را از بین ببرند .

1) تاکید بیش از حد بر هوش و حافظه کود ک

2) ایجاد رقابت میان کود کان

3) تاکید افراطی بر جنسیت کود ک

4) قرار د اد ن قوانین خشک و د ست و پا گیر د ر منزل

5) آشنا نبود ن والد ین با مفهوم واقعی خلاقیت

6) انتقاد مکرر از رفتارهای کود ک

7) بیهود ه شمرد ن تخیلات کود ک

8) نشناختن علایق د رونی کود ک

9) نبود حس شوخ طبعی د ر محیط منزل

10) تحمیل نقش بزرگسال به کود ک

● برای افزایش خلاقیت کود کان:

1) نباید کود ک را تحقیر کرد . کود کی که احساس حقارت کند ، هرگز د ست به خلاقیت نمی زند .

2) باید محیطی مناسب برای انجام کارهای خلاق آنها فراهم کرد .

3) امکانات و وسایلی د ر اختیار آنها قرار د اد تا به کمک آنها، خلاقیت های خود را نشان د هند . به عنوان مثال وسایل موسیقی، نقاشی و طراحی و ...

4) کارهای خلاق کود کان را د ر معرض نمایش قرار د اد و از ارزیابی بیش از حد آنان خود د اری کرد .

5) به عنوان بزرگسال، شاهد کارهای خلاق کود کان بود .

6) باید از تاکید بر تصورات قالبی د رخصوص جنسیت کود کان خود د اری کرد . (به عنوان مثال د ختر ماشین بازی نمی کند ، پسر عروسک بازی یا پسر گریه نمی کند .)

7) باید امکان شرکت د ر فعالیت ها و کلاس های ویژه را برای کود کان فراهم کرد .

8) باید به کود ک اجازه ابراز احساسات و اظهار نظر د اد .

9) باید اجازه د اد کود ک خوش باشد ؛ حتی اگر رفتارهای عجیب از او سر بزند . نباید د ر حضور جمع، کود ک را خلاق معرفی کرد ؛ د ر غیر این صورت اطرافیان، انتظارات بیش از حد ی از کود ک خواهند د اشت.

10) باید با کود ک شوخ طبع و مهربان بود .