استرس شغلی یک بیماری مزمن است

یـکی از عـارضه های جد ید زند گی به سبک مـد رن، وجود استرس د ر محیط کار است. د ر طـول قـرن اخیر، ماهیت کار کرد ن تغییرات گســترد ه ای را تجربه کرد ه است و هنوز هم ایـن تحولات با سرعت وصف ناپذیری د ر حال پیشـروی هستـنـد . د گـرگـونـی ها د ر تـمـام عـرصــه های شـغـلـی، از مسیـولـیـت های هـنـرمند ان گرفته تا جراحان، کاملاً مـشـهـود بـود ه و زنـد گـی شـغـلـی هـمـه افراد را تحت الشـعـاع قـرار د اد ه اند . هـیـچ کـس، د ر هیچ سمتی، از این امر مستثنی نبود ه و چـــه یک مد یر عامل و یا یک مد یر فروش، همه و همه ملزم به رویارویی و پذیرش تغییرات هستند .

روحیات انسان به گونه ای است که با بروز تغییرات، خواه ناخواه د ر او استرس ایجاد می شود . استرس ناشی از فعالیت های شغلی، همواره به عنوان تهد ید ی برای سلامت جسمانی به شمار می رود .

● استرس شغلی چیست؟

استرش شغلی یک بیماری مزمن است که د ر نتیجه شرایط سخت کاری به وجود آمد ه و روی عملکرد فرد ی و سلامت جسمی و ذهنی فرد تاثیر می گذارد . د لیل اصلی تعد اد بسیار زیاد ی از مشکلات روحی و روانی، به طور مستقیم از استرس های شغلی نشأت می گیرد . استرس موجود د ر محیط کار، د ر برخی موارد ، حتی می تواند ناتوانایی هایی را نیز د ر فرد ایجاد کند . د ر موارد حاد ، روانپزشک برای یافتن شیوه د رمانی مناسب، باید د لیل و د رجه استرس شغلی را ارزیابی کند .

اند ی آلیس از کالج آکسفورد انگستان، اخیراً د ر حال کار کرد ن روی پروژه ای مربوط به استرس شغلی است. او د ر نمود اری نشان د اد ه است که استرس، چگونه می تواند روی راند مان کاری کارمند ان تاثیر بگذارد . وی د ر اد امه توضیح می د هد که د ر مراحل اولیه، استرس شغلی می تواند بد ن را د ر وضعیت اضطراری قرار د اد ه و موجب شود تا راند مان کاری فرد ، افزایش پید ا کند . شخص د ر این زمان همواره به خود تاکید می کند که: من باید کارهایم را بهتر انجام د هم ؛ اما اگر این شرایط ناد ید ه گرفته شد ه و مورد بررسی قرار نگیرد ، بد ن همچنان د ر حالت اضطراری باقی می ماند و د ر نتیجه بازد ه کاری به طور اتوماتیک کاهش پید ا کرد ه و سلامت فرد به خطر می افتد .

● علایم

علایم استرس شغلی د ر افراد مختلف، متفاوت بود ه و به عوامل بی شماری از قبیل: موقعیت و شرایط کاری مختلف، مد ت زمان قرار گرفتن د ر معرض استرس و میزان استرس وارد شد ه به فرد ، بستگی د ارد . اما نمونه های بارز علایم استرس شغلی عبارتند از:

▪ بی خوابی

▪ پرتی حواس

▪ اضطراب و تنش

▪ غیبت از کار

▪ افسرد گی

▪ خستگی

▪ ناامید ی و عصبانیت د ر حد افراط

▪ مشکلات خانواد گی

بیماری های جسمی از قبیل:

▪ بیماری های قلبی

▪ میگرن

▪ سرد رد

▪ سوء هاضمه

▪ د یسک کمر

● د لایل استرس شغلی

استرس شغلی ممکن است به د لیل مشکلات پیچید ه و فراوانی به وجود آیند ؛ اما اگر بخواهیم برخی از نمونه های مشهود آن را ذکر کنیم، می توانیم به موارد ذیل اشاره د اشته باشیم:

● ناامنی شغلی

اد اره جات سازمان یافته د ر حال د گرگونی هستند و د لیل آن نیز چیزی جز تغییر و تحول د ر ساختارهای اقتصاد ی و گریز از فشارهای مالی نیست. این روزها عواملی نظیـــر: سازماند هی مجــد د تشکیلات، اعمال کنترل، اد غام شرکت ها، نقل و انتقال و .... به عنوان موارد اصلی ایجاد استرس برای کارکنان د ر آمد ه اند . از سوی د یگر کارخانجات و شرکت های متفاوت نیز سعی می کنند تا حتی الامکان د ر این چالش باقی ماند ه و پیروز از مید ان خارج شوند . چنین اصلاحات اساسی و بنیاد ینی روی همه مشاغل ( چه یک پزشک و چه یک کارگر ساد ه ) تاثیر می گذارد .

● تقاضای بالا د ر اجرا

انتظارات غیر واقعی به ویژه د ر زمان سازماند هی مجد د شرکت ها، گاهی فشار بی د لیل و مضری را روی کارکنان اعمال می د ارد و به عنوان یکی از منابع مهم و بزرگ تنش و اضطراب محسوب می شود . حجم بالای کار، ساعات طولانی کاری و گرایش شد ید به اتمام پروژه ها د ر مد ت زمان معین، می تواند کارمند ان را از نظر جسمی و روحی تحت فشار بی حد و حصری قرار د هد . سفرهای مکرر تجاری و د ور بود ن بیش از اند ازه از خانه و خانواد ه نیز می تواند به عنوان یکی د یگر از عوامل ایجاد استرس به شمار آید .

● تکنولوژی

گسترش تکنولوژی د ر سیمای بهره گیری از فن آوری هایی نظیر: کامپیوتر، تلفن همراه، د ستگاه فکس و اینترنت، باعث افزایش سرعت و د قت شد ه است. از این رو کارفرمایان انتظار د ارند تا کارمند ان با استفاد ه از این امکانات، خلاقیت، سود مند ی و لیاقت خود را بیش از پیش افزایش د هند . بنابر این فشار روی کارکنان، به منظور انجام به موقع و بی نقص کارها به طور طبیعی زیاد می شود . کارگرانی که با ماشین های سنگین کار می کنند ، به منظور برخورد اری از هوشیاری د ایمی، باید استرس بی حد و اند ازه ای را تحمل کنند . از سوی د یگر مسیله همسو شد ن با پیشرفت های تکنولوژیکی مطرح می شود و کارکنان مجبور هستند کاربرد نرم افزارهای متعد د را د ر مد ت زمان بسیار کوتاهی فراگیرند که این مطلب خود یکی از عوامل موثر برای ایجاد استرس د ر افراد به شمار می رود .

● فرهنگ محیط کار

پید ایش سازگاری با محیط کار، می تواند از ابعاد مختلف، امری استرس زا محسوب شود و فرقی نمی کند که به تازگی وارد فضای جد ید کاری شد ه باشید و یا اینکه برای سالیان د راز د ر آن بخش مشغول به خد مت باشید . فرد برای اینکه بتواند خود را با گزینه های مختلف فرهنگ محیط کار از قبیل: الگوهای ارتباطی میان افراد مختلف، رعایت سلسله مراتب، رعایت فرم و پوشش مخصوص (د ر صورت نیاز) و مهم تر از همه الگوهای رفتاری و کاری کارفرما و همقطارهایش همراه کند ، ملزم به رعایت یکسری خط مشی های از پیش تعیین شد ه است. د ر نتیجه فرد خواه ناخواه به سمت مشکلات عد ید ه ای با همکاران و یا حتی با مقامات بالاتر سوق د اد ه می شود . د ر بسیاری از موارد ، سیاست های شغلی و یا شایعات بی پایه و اساس د ر محیط کار، از مهمترین منابع تولید استرس به حساب می آیند .

● مشکلات شخصی یا خانواد گی

کارمند انی که د چار مشکلات خانواد گی و یا شخصی د یگر هستند ، معمولاً تنش های شخصی خود را با مسایل کاری مخلوط کرد ه و آنها را با خود به محیط کارشان می آورند . زمانی که فرد د ر حالت افسرد گی و خستگی مفرط باشد ، توجه او متمرکز نشد ه و انگیزه هایش تا حد بسیار زیاد ی کاهش پید ا می کنند و همین امر سبب می شود تا از عهد ه مسیولیت های شغلی خود به خوبی بر نیاید .

● راه بقا

همچنانکه تغییر و تحول د ر روند زند گی جاود انه شد ه است، استرس نیز یکی از اجزاء لاینفک زند گی امروزی به حساب می آید . از آنجایی که هیچ کد ام از ما به هیچ وجه قصد ند ارد زیر بار استرس از بین برود ، باید از همین ابتد ا آخر خط را برای خود مشخص کنیم و جوانب مختلف امر را بپذیریم. این مطلوب، قابل د سترسی نخواهد بود ، مگر د ر صورت پذیرش وجود استرس.

د ر این قسمت نکاتی برای کنترل و باقی ماند ن د ر برابر استرس د ر د راز مد ت را برایتان تشریح می کنیم.

حتی اگر د ر موقیعت فعلی خود احساس امنیت می کنید ، باید به خاطر د اشته باشید که تغییراتی که د ر طی زمان به وقوع می پیوند ند ، موقعیت و جایگاه شما را مستحکم تر و ایمن تر می کنند . د ر باب فضای تجاری امروزه، شما باید د ایماً آماد ه پذیرایی از تغییرات باشید و از استرس د وری کنید تا بتوانید د ر د نیای رقابت های تنگاتنگ جان سالم به د ر ببرید .

برای وجود خود وقت بگذارید و اگر زمان ند ارید ، سعی کنید آنرا به وجود آورید تا نیروی تازه به د ست آورد ه و انگیزه های تازه پید ا کنید . وقت مطلوبی را با خانود ه تان صرف کنید . این امر می تواند به منزله یک نوع حمایت محکم عاطفی و اخلاقی برای شما به شمار رود .

زمانی که احساس می کنید تحت استرس شد ید ی قرار د ارید ، سعی کنید به هیچ وجه به سیگار و سایر موارد مخرب روی نیاورید .تلاش کنید تا روش های مثبتی برای مقابله با استرس های روزمره زند گی به کار بند ید . ذهن خود را از قید و بند منفی بافی رها کنید و از افکاری مانند ترس و وحشت، خشونت و کینه ورزی که خود به خود موجب خلق استرس بیشتری می شوند ، به شد ت د وری ورزید . سعی کنید تا جایی که امکان د ارد به آرامش رجوع کرد ه و سایر روش های رشد شخصی مثل مد یتیشن، تنفس عمیق و ورزش کرد ن را نیز از نظر د ور نگه ند ارید ، تا بد ین سان قاد ر شوید شیوه زند گی خود را د و مرتبه از نو معنا بخشید .د ر صورت بروز استرس مزمن، با پزشک متخصص مشورت کنید .

با جشن گرفتن موفقیت های خود و همقطارانتان، میزان استرس موجود را کاهش د هید .قبول وجود استرس، خود به معنای ایجاد یک تغییر بزرگ د ر شیوه سنتی زند گی است. سعی کنید معیارهای ارتباطی خود را گسترش د هید ، کارایی و شایستگی خود را افزایش د اد ه و از تجربیات د یگران نیز بهره بگیرید .

بیش از اند ازه به خود مغرور نشوید . برای رویارویی با هر تغییری خود را از نظر فیزیکی، روحی و اقتصاد ی آماد ه کنید .

اما زمانیکه د ر محیط کار تحت فشار قرار گرفتید ، برخی تمرین های ساد ه می توانند راهگشای مشکلات شما باشند :

به راحتی و به طور عمود ی (بطوری که کمر کاملا صاف باشد ) روی صند لی خود تکیه د هید و روی نفس کشید ن خود متمرکز شوید . این کار کمک بزرگی به آرام کرد ن اعصاب و ماهیچه های د اخلی بد ن می کند .راحت بنشینید و شمارش معکوس را آغاز کنید (20 19 18 17 16 15 - ...)سعی کنید از تصویر سازی های ذهنی خوشایند بهره بگیرید .

● از پا د ر آمد ن

تحت تاثیر استرس شد ید ، فرد توانایی خود د ر تصمیم گیری های قطعی را از د ست می د هد و نمی تواند اولویت های خود را د ر زند گی ارزش یابی کند و د ر نتیجه گرایش شد ید ی به سمت پرتی های حواس پید ا می کند . این امر یکی از موارد کلاسیک به زانو د ر آمد ن محسوب می شود . زمانی که فرد به زانو د ر می آید ، اغلب نوعی حس بی ملاحظگی و بی اعتنایی و رفتارهای خطرناک د ر او بروز می کند .

این حس د ر تمام انسان ها، از افراد معروف و مشهور گرفته تا افراد عاد ی، به روشنی قابل مشاهد ه است.

سند روم مسیولیت پذیری مزمن، یکی از عارضه های جانبی مشکل به زانو د ر آمد ن است. مرد م د ر این حالت از نظر ذهنی و فیزیکی از زند گی و فشار کاری خود به تنگ می آیند و د یگر برای یک لحظه هم حاضر نیستند آن را تحمل کنند . علایم این معضل معمولا با گفته هایی از این د ست همراه است: خیلی کار روی سرم ریخته و هیچ کس د یگر جز خود م نمی تواند آنها را به د رستی انجام د هد . به طور بارز این امر د ر کارهای طاقت فرسا به وجود می آید و افراد سختکوشی که از نظر عاطفی، روانشناسی و یا فیزیکی خسته می شوند به ناچار چنین مشکلی را متحمل می شوند . شما د ر ریسک به زانو د ر آمد ن قرار د ارید ، اگر:

▪ نتوانید د ر برابر تعهد ات و مسیولیت های جد ید ، جواب نه بد هید .

▪ برای مد ت زمان تقریبا طولانی تحت فشار شد ید کاری قرار گرفته باشید .

▪ برای مد ت زمان کم و بیش طولانی، برای رسید ن به اهد اف تقریبا د ست نیافتنی تلاش کنید .

▪ از نظر عاطفی بیش از اند ازه خود را محتاج به نتیجه کاری که د ر حال انجام آن هستید کنید ، اغلب د ر این حالت، خستگی خود را د ر غالب کاهش انگیزه، تقلیل میزان و کیفیت اجرایی و عد م احساس رضایت از کار بروز می د هد .

● آیا شما د ر معرض خطر از پای د رآمد ن قرار د ارید ؟

اگر به هر نحوی احساس می کنید که د ر معرض خطر از پای د ر آمد ن قرار د ارید ، راهکارهای اصولی زیر به شما کمک می کنند تا بهتر بتوانید خود را با شرایط موجود ، وفق د اد ه و به شرایط مطلوب نزد یک شوید :

▪ اهــد اف ختود را از نو ارزیابی کرد ه و آنها را مجد د اً اولویت بند ی کنید .

▪ خواسته های خود تان را سازماند هی کرد ه و ببینید کد امیک از آنها برای رساند ن شما به اهد افتان از اهمیت بیشتری برخورد ار هستند .

ی توانایی های خود برای آسان تر کرد ن هر چه بیشتر مسیر (د ر راه رسید ن به خواسته هایتان) را معین کنید .از د یگران نیز حمایت کنید . نیازهای انسانی تان را هر چند وقت یکبار به خود تان یاد آوری کنید : به خاطر د اشته باشید که حتما به زمانی برای تفریح و آرامش هم نیاز د ارید .

● تکنیک های مبارزه با استرس را آموزش ببینید .

عوامل استرس زا د ر زند گی، د ر محیط کار و د ر خانواد ه را رد یابی کنید . د ر این راه می توانید از حمایت د وستان، اعضای خانواد ه و مشاور برخورد ار شوید و استرس را کاهش د هید .

مطمین شوید که شیوه زند گی سالمی را د نبال می کنید . یک زند گی سالم به طور قطع باید عوامل زیر را د ر خود جای د هد :

به اند ازه کافی بخوابید و آنقد ر استراحت کنید تا سطح انرژی بد ن را د ر حد مطلوب نگه د ارید .مطمین باشید که از غذاهای سالم استفاد ه می کنید و رژیم غذایی متعاد لی را د نبال می کنید . رژیم غذایی ناسالم باعث می شود تا شما بیمار شد ه و احساس خوبی ند اشته باشید .سعی کنید به نیازهای روحی خود که شاید د ر زیر نیازهای ماد ی تان مد فون شد ه باشند ، جانی تازه ببخشید .

فعالیت های مختلف نظیر تفریحات آرام بخش را تجربه کنید . با اتکا به این روش می توانید کاری کنید تا جسم و ذهنتان از مشکلات برای مد ت زمانی هر چقد ر کوتاه د ور شود .

● آیا شما از پا د ر آمد ه اید ؟

اگر د ر یک زمان معین انگیزه های خود را بیش از اند ازه د ر مورد کاری که انجام می د هید از د ست د اد ه اید ، آن وقت یک وقفه موقتی به خود تان بد هید و برای مد تی د ست از تلاش بر د ارید .به طور متناوب سعی کنید د ر د اخل سازمانی که هستید ، منطقه فعالیت خود را تغییر د هید .

اگر د وباره مجد د اً به همان جایگاه اولیه باز گرد ید ، به این نتیجه می رسید که باز هم می خواهید از کار قبلی لذت ببرید و این بار فقط تعهد اتی را انجام می د هید که به آنها علاقه د ارید . شاید روزی به این نتیجه برسید که اصلاً هیچ کجای کاری را که انجام می د هید د وست ند ارید ؛ د ر زمان بروز یک چنین تصوری باید بد ون هیچ گونه شک و ترد ید ی از تمام امور د ست بکشید .

برای تغییر شرایط فعلی می توانید از نزد یکان و عزیزان خود طلب مشورت و حمایت کنید .

د ر کلاس مد یتیشن و یوگا ثبت نام کنید (تا از فواید تمرین های روحی گروهی نیز بهره مند شوید ) یا به باشگاه ورزشی و ایروبیک و یا سایر کلوب های ورزشی د یگر بروید تا بد ان طریق، مسیر تمرکز خود را تغییر د اد ه و از نو اولویت های خود را طبقه بند ی کنید .اگر د ر مراحل آخر خستگی قرار د ارید و بیش از پیش از پای د ر آمد ه اید و احساس بی انگیزگی شما بسیار زیاد شد ه است و هیچ علاقه ای به شغل و کار خود ند ارید ، از یک متخصص خوب و یا یک روانشناس کمک بگیرید .