نقش سالمندی در دهان

نمای بالینی مخاط دهان در افراد مسن تفاوتی با افراد جوان تر ندارد. اگر چه تاریخچه ای شامل وارد شدن تروما به مخاط دهان (مانند جویدن گونه)، بیماری های مخاط (مانند لیکن پلان) عادات د هانی (مانند سیگار کشیدن) و اختلالات بزاقی (مانند کم کاری غدد بزاقی) می تواند تظاهرات بالینی و بافت شناسی مخاط دهان را در افراد مسن تغییر دهد...

تغییرات بافت شناسی شامل نازک شدن اپی تلیوم، کاهش الاستین و چربی زیر مخاط، افزایش بافت همبند فیبروزه و... است. نمای بالینی سطح مخاط با افزایش سن، نرم، نازک و خشک شده و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می دهد. نمای پوست پرتقالی لثه کمتر شده و مخاط دهان برای تروما و عفونت به خصوص هنگام استفاده از دندان مصنوعی و کم کاری غدد بزاقی مستعدتر می شود.

ایمنی مخاط دهان در ارتباط با سن تغییر می کند. ترمیم زخم و تجدید بافت ها می تواند در افراد مسن به تاخیر افتد، البته سن بالا تنها نقش اندکی را در کاهش پاسخ به آسیب وارده به مخاط دهان ایفا می کند.

تغییر در دندان ها در نتیجه سن را می توان به اعمال طبیعی فیزیولوژیک و تغییرات پاتولوژیک در پاسخ به استرس های محیطی و عملی نسبت داد. تغییرات ظاهری دندان شامل تغییر رنگ (رنگ زرد متمایل به قهوه ای) و کاهش مینا در نتیجه سایش است.

سایش شدید مینا می تواند در نهایت سبب عریان شدن عاج زیرین آن شود که حساسیت دندان، حس درد و افزایش استعداد پوسیدگی را به دنبال دارد. ضخامت سمان ریشه و نیز فضای پالپ با افزایش سن کاهش می یابد. عصب دهی داخل پالپ کاهش می یابد و میزان کلاژن پالپ افزایش پیدا می کند. این تغییرات حساسیت دندان و حس درد را کمتر کرده و نیاز به بی حسی موضعی برای انجام کارهای دندانپزشکی را کاهش می دهد.

شیوع پوسیدگی سطح تاج و ریشه با سن افزایش می یابد و بیش از 30 درصد جمعیت بالای 65 سال پوسیدگی های ریشه و تاج درمان نشده دارند.

● ناراحتی های معمول دهانی در افراد مسن

بیماری ها و ضایعات مخاط در افراد مسن شایع هستند. بسیاری از افراد مسن دارای ضایعات پیگمانته (واریس، واریس زبانی، ماکول ملانوتیک) و ضایعات خوش خیم بافت نرم (فیبروما، گرانول فوردایس) و بافت سخت (توروس) هستند.

به علت تغییر سن و بیماری های وابسته به آن در دهان و ایمنی سیستمیک، افراد مسن بیشتر مستعد گسترش عفونت های دهانی فرصت طلب هستند. میکروارگانیسم های ویروسی، قارچی و باکتریایی ایجاد عفونت کرده و در بافت های سخت و نرم ناحیه اوروفارنکس نهفته می شوند و افراد را برای انتشار عفونت های سیستمیک مستعد می سازند.

اغلب عفونت های ویروسی از ویروس های خانواده هرپس مانند HSV و VZV (واریسلازوستر) هستند. عفونت های اولیه به طور معمول در دوران کودکی رخ می دهند.

سپس ویروس ها در گانگلیون های حسی نهفته باقی می مانند تا زمانی که ثانویه به سرکوب سیستم ایمنی، تروما، استرس، نور آفتاب، اختلالات دستگاه گوارشی یا عفونت های راجعه دوباره فعال شوند.

بیشترین عفونت قارچی را در افراد مسن کاندیدا آلبیکانس ایجاد می شود. شرایط دهانی و سیستمیک متعددی در افراد مسن به تکثیر قارچ ها و در نتیجه گسترش بیماری های عفونی منجر می شود. پروتزهای متحرک، بهداشت ضعیف دهان یا دندان مصنوعی، اختلالات اندوکرینی (مانند دیابت)، ایمونوساپرس بودن، نقص های تغذیه ای، نقص عملکرد در غدد بزاقی و داروها همگی با عفونت قارچی دهان در ارتباط هستند (Angular chelitis).

پوسیدگی سطح ریشه ناشی از شرایط وابسته به سن متعاقب تحلیل لثه روی سمان توسعه پیدا می کند. از آنجایی که سمان نسبت به مینا کمتر مینرالیزه است، بیشتر مستعد پوسیدگی می باشد. اینها به صورت ضایعاتی با حدود مشخص و نقایص تغییر رنگ داده روی سمان یا در CEJ ظاهر می شود.

پوسیدگی های تاج هم بین افراد مسن کاملا شایع هستند و ریسک فاکتورهای آنها شبیه ریسک فاکتورهای پوسیدگی لثه هستند (رژیم غذایی ضعیف با مصرف قند، کاهش عملکرد غدد بزاقی، دریافت مقدار ناکافی فلوراید، نقایص حرکتی صورتی دهانی، بهداشت دهان ضعیف، دندان مصنوعی متحرک). این ضایعات مینا به صورت کلینیکی به شکل نقایص تغییر رنگ داده در سطوح اکلوزال و پروگزیمال دندان ظاهر می شوند و قوام نرم تا لاستیکی دارند.

بسیاری از افراد مسن اختلالات غذا خوردن و بلع را تجربه می کنند که می تواند موجب نقایص تغذیه ای مانند دهیدراسیون و سوء تغذیه شود. بنابراین این مشکلات جویدن و بلع باید تشخیص داده و سپس توسط متخصصان مناسب پیگیری و درمان شود.

● درمان اختلالات جویدن و بلع در افراد مسن

افزایش عملکرد غدد بزاقی، بلافاصله قبل یا در طول زمان وعده غذایی (برای مثال، افزاینده های فلوراید یا با 5 میلی گرم پیلوکارپین یا 30 میلی گرم سویملین

(Cevimeline) که 30 دقیقه پیش از غذا داده می شود ممکن است موثرباشد.

به افراد مسن، باید متذکر شد که عمل غذا خوردن و بلع را با دقت انجام داده و از خوردن لقمه های غذایی بزرگ خودداری کنند. وقت اضافی و جداگانه ای که برای آشامیدن مایعات بین جویدن غذا صرف می شود، می تواند به بلع کمک کند (به خصوص در موردغذاهای خشک).

به طور کلی سن، نتایج زیان آور کمی برای سلامت و عملکرد حفره دهان دارد اما بسیاری از افراد مسن اختلالات مخاط دهان، دندان، پریودنتال، جویدن، بزاقی و... را تجربه می کنند. بیشتر این مشکلات می تواند برای بهبود کیفیت زندگی افراد مسن درمان شود...