نیازمندی های فرهنگی و اجتماعی امروز زنان-مجله مادر و کودک گوپی

دغدغه امروز زنان جامعه ما این است که نه می خواهند چهره سنتی و قالبی زن دیروزی را بپذیرند که تنها در چاردیواری خانه و آشپزخانه انجام وظیفه می کرد و سودایی جز پخت و پز و شست و شو نداشت و موجودی بود مظلوم و کنش پذیر که دنیای بیرون را به مردان وانهاده و خود به تدبیر و تمشیت امور منزل می پرداخت بدون آنکه در تصمیم سازی ها نقشی داشته باشد و یا تصمیم گیرنده اصلی باشد. زنان ما امروز نه آن چهره را می پذیرند و نه رغبتی و اشتیاقی به چهره تحمیلی و بزک کرده ای که غرب برای آنها ترسیم کرده است، دارند. زنی که پا از چارچوب خانه بیرون نهاده و خانه و خانواده را وانهاده و خود در اجتماع به دنبال کسب در آمد و یا جایگاه اجتماعی در تکاپو است و برای کسب انچه "تساوی حقوق " می خواند ، "هویت " خویشتن را به فراموشی سپرده است. نیاز زن امروز به ترسیم چهره ای دیگر و قرایتی نو از نقش زن در جامعه است.

 

چهره تازه ای که از زن ایرانی باید ترسیم شود ، زن آگاه، مسیول و مدبر است که هم کانون خانواده را گرم نگاه می دارد و چراغ پر فروغ خانه را فروزان تر می سازد و هم دغدغه جامعه پیرامون خود و گرفتاری های آن را دارد.

حقیقت آن است که ظهور انقلاب اسلامی ، بسیاری از ممنوعیت ها را برای حضور زنان متدین در اجتماع برطرف کرد. امام راحل(ره) با تاکید بر این که اگر زنان حضور جدی و فعال در جامعه داشته باشند در اهداف بلند و دراز مدت نظام و انقلاب موثر خواهندبود راه را برای حضور گسترده بانوان در عرصه های اجتماع هموار کردند و زنان میهن اسلامی نیز با این پشتوانه معنوی پا به عرصه فعالیت های اجتماعی گذاشتند. با تاکید معمار کبیر انقلاب بر اینکه " با حفظ فرهنگ و هویت اسلامی ، زن می باید در عرصه های اجتماعی و سیاسی حضوری همراه با حفظ کرامت داشته باشد" و" زنان می باید هم چون مردان در مقدرات اساسی کشورسهیم باشند"،( صحیفه نور ) قرایت جدید از نقش زن مسلمان ایرانی آغاز شد.ا گرچه هنوز تا سرچشمه مقصود راهی بس دراز در پیش است اما این کلام امام راحل (ره) یک معیار کلی و اساسی برای حضور زن در صحنه های سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی تلقی می شود و راهبرد حضور زن در جامعه را تعیین می نماید.

رویکرد جامعه و مسوولان به این قرایت حضرت امام از نقش زن و جایگاه آن در جامعه و اجرای عملی و گسترش این گفتمان به تمامی حوزه هایی که امام اجازه ورود به ان را صادر فرمودند، نخستین نیاز فرهنگی و اجتماعی زن امروز ایران اسلامی است که پبیش از هرچیز می باید در دستور کار تمامی تصمیم سازان قرارگیرد.

بانوی مجتهده "زهره صفاتی " در تعبیر این کلام امام راحل ( ره) اظهار می دارند:" ما معتقدیم در حوزه مربوط به زنان باید یک سری تحولات فکری قاطع تری اتفاق بیفتد . متاسفانه برخی محدودنگری ها موجب شده که ورود خانم ها بر برخی عرصه های اثرگذار به یک شجره ممنوعه تبدیل شود که اساسا نزدیک شدن به ان محال است و این مساله با آرمان های امام فاصله دارد. امام وقتی می خواستند سفرایی به شوروی بفرستند یک خانم را هم در کنار آقایان فرستادند ، وقتی بحث تدوین قانون اساسی شد ورود خانم ها را به ان مقوله بلا مانع دیدند. ولی امروز در شرایطی شاهد برخی تنگ نظری ها هستیم ."

 

این بانوی فاضله و دانشمند در ادامه می فرمایند: " مثلا انتظار داشتیم چون نماینده زن در مجلس داریم حداقل در هیات رییسه مجلس نیز از خانم ها حضور داشته باشند ولی چنین نشد. اینها دردهایی است که می باید فکری برای آنها کرد. دردهایی که یقینا با رویکرد به آرا اندیشه های امام بزرگوار می توان آنها را درمان کرد... این موضوع باید اسیب شناسی جدی شود که چه شده ما به این نقطه رسیده ایم."( - ویژه نامه علمی و پژوهشی اندیشه ناب - معاونت پژوهشی موسسه تنظیم و نشر اثار حضرت امام خمینی(ره ) مدیریت تحقیقات- 1387خرداد)

همانگونه که از کلام این بانوی فرزانه و متعهد بر می آید، دومین نیاز جامعه زنان، آسیب شناسی جدی این موضوع است که باوجود رهنمودهای قاطع و روشنگرانه حضرت امام و با وجود سیره عملی ایشان مبنی بر تکریم بانوان و اعزاز جایگاه زنان ، چه شد که امروز زنان به رغم برخورداری از بسیاری از شایستگی ها هنوز نتوانسته اند در رده های بالای مدیریتی در نهادهای گوناگون اشتغال یابند ؟

فقدان تعریف صحیح جایگاه زن در جامعه ، مبهم بودن نحوه فعالیت های اجتماعی زنان متناسب با تعریف زن در اسلام ، انتظاراتی که از زن برای ایفای نقش های متفاوت در جامعه و خانواده می رود و ایجاد توازن بین آنها،ضرورت باز تعریف نقش ها و مسیولیت های زنان را ایجاب می کند." اگرچه ظهور اندیشه های امام و نشر آن ، زنان فرهیخته، انقلابی وفعال در عرصه اجتماع و اگاه به مسایل روز و در عین حال پای بند به ارزش های اسلامی" (" اندیشه امام و خیزشی نو در مسایل زنان" پایگاه اطلاع رسانی مطالبه 14 تیر 1386 ) را به این باور رساند که برای با ایمان بودن کافی نیست که در چاردیواری خانه محبوس بمانند بلکه می توانند با پیش رو قراردادن این فراز از کلام آن بزرگوار که " زنان انسان ساز هستند ، هم چنان که انبیا انسان ساز بودند " و " از دامن زن ، مرد به معراج می رود"( صحیفه نور ) ، در جامعه نیز هم چون خانه به ایفای نقش و قبول مسیولیت بپردازد.

این کلام و دیگر سخنان امام بزرگوار نشان می دهد که " نگاه امام به زن ، نگاهی ذاتی و انسان است نه ظاهری و مادی ، از همین رو براین باور بودند که زن به خاطر نقش هایی که می تواند بپذیرد ، وظیفه و مسیولیت دارد."(اندیشه نو و خیزشی نو...) با توجه به این دیدگاه عالیه حضرت امام ، نیاز کنونی زنان جامعه این است که بستر اجتماعی توسعه و ارتقا مسیولیت و جایگاه زنان به گونه ای فراهم شود که تفسیر های غرض آلوده مفسدان و معاندان نتواند خدشه ای بر آن وارد سازد و به هر بهانه ای نتواند زنان را به گوشه نشینی و عزلت وادارد.

نیاز به ارتقای اگاهی و خودباوری و به موازات آن تلاش برای تحقق عینی اسلام ،بخشی دیگر از نیازهای زن در جامعه امروزی است.مسیولیت اجتماعی زن مسلمان امروز فراتر از هر زمان دیگر است. زن ایرانی امروز، نسبت به اسلام مسیولیت جهانی دارد. او می بایدبیش از هرچیز دغدغه اسلام و اعتلای آن را داشته باشد.

از این رو از هر اقدام و تلاشی که چهره اسلام را در جهان خدشه دار سازد باید دوری گزیند. تمسک به خرافات و باورهای موهوم وپوچ سنتی همان قدر مذموم و نکوهیده است که پیروی کورکورانه از مد و تجمل گرایی غربی.

تلاش برای تحقق عینی اسلام نیز عملی نیست مگر با حمایت از نظام اسلامی که عهده دار این مسیولیت است. زن آگاه و مسیول ایرانی امروز همان قدر که نگران دخل و خرج خانه است نگران تراز پرداخت های کشور و یا هدر رفت منابع نفت و گاز است و نقش خود در جلوگیری از هدررفت منابع و سرمایه های ملی و نیز توانایی تاثیرگذاری بر بودجه ملی وموازنه پرداخت ها را از یاد نخواهد برد.ورود صدها میلیون دلار لوازم آرایشی در سال در جامعه ای که نزدیک به 10 در صد مردم آن زیر خط فقر زندگی می کنند( خبرگزاری فارس 23 تیر1387 -گفت وگو با " موسی الرضا ثروتی" عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس) قلب زن مسلمان را می لرزاند و به او یادآور می شود که این اوست که می باید سهمی از جهاد عظیم برای فقرزدایی در جامعه را بر دوش کشد.

 

ایران سومین مصرف کننده لوازم آرایشی در خاورمیانه است و بنا بر آمار های غیر رسمی 25 تا 30 درصد کل این محصولات که بخش عمده ای از آن تقلبی و غیر استاندارد است از طریق قاچاق و تجارت چمدانی وارد کشور می شود.( روزنامه ایران 10 اسفند 1384 در گفت و گو با دکتر "علی رادمنش" متخصص پوست و مو)

به نوشته روزنامه ها و مطبوعات ، سالانه حدود یک میلیارد دلار لوازم آرایشی و بهداشتی مصرف می شود( روزنامه کارگزاران 8 خرداد 1387 ) در کنار این رقم متوسل شدن به انواع جراحی های زیبایی را باید مد نظر قرارداد . طبق آمار جهانی در هر ثانیه در جهان 22 روژ لب به فروش می رسد که بخش عمده مشتریان این مواد در عربستان سعودی و ایران وجوددارند. هم چنین استقبال فراوان از محصولات بهداشتی که به منظور لاغری و زیبایی اندام استفاده می شود حایز توجه است.روزانه در تهران بین 2 تا 4 هزار نفر برای تزریق داروی "بوناکس " و رفع چین وچروک ها ی پوستی به کلینیک های زیبایی مراجعه می کنند تا آنجا که گفته می شود هر سال بالغ بر 182 میلیارد تومان برای رفع چین و چروک ها هزینه می شود. آمار جراحی پلاستیک زیبایی در کشور به طور دقیق ثبت نشده ولی گفته می شود ایران حایز رتبه اول در جهان است.( توجه شود که در سال 2005 در آمریکا آمار جراحی پلاستیک 10 میلیون و 200 مورد بود و در رده دوم قرار داشت.) اگر رقم 182 میلیاردتومانی که هر سال در کشور صرف برطرف شدن چین و چروک ها می شود را دقیق بررسی کنیم می بینیم به طور تقریب هر سال در کشور هزینه ای معادل قیمت فروش 2میلیون بشکه نفت به از بین بردن چین و چروک ها اختصاص می یابد.( منبع پیشین )

چه شده است که جامعه زنان ما ناگهان دستخوش چنین تغییری شده است. یافتن پاسخ این پرسش و آسیب شناسی این مقوله از نیازهای اساسی ما است.

کسب مهارت های لازم برای زندگی از دیگر نیازهای زنان جامعه ماست. مطالعات روان شناختی نشان داده است که زنان در مقابل تنش ، اضطراب و استرس از مردان آسیب پذیرترند( نوابی نژاد،شکوه - روان شناسی زن - تهران 1385 ) از این رو ضروری است که مهارت های زندگی کردن و مقابله با بحران ها به آنها آموخته شود.

این مهارت ها جدای از آن چیزی است که در نگاه سنتی به زن ، وی را با آن آموزش می دهند و وی در آن ورزیده می شود.منظور از این مهارت ها صرف پرداختن به خانه داری و آشپزی نیست بلکه مهارت هایی است که بتواند در مقابله با بحران ها و مشکلات زندگی قادر به ایستادگی و مقاومت باشد. فکر و روح او را تقویت کند و بهداشت روانی وی را تامین نماید، بیاموزد که در شرایط سخت از تلاش ،تفکر، تدبرو توکل دست برندارد، بیاموزد در تصمیم گیری ها ،مدبرانه و نه احساسی تصمیم گیری کند . توان تصمیم گیری به او آموخته شود و به جای منفعلانه عمل کردن بیاموزد که کنشی عمل کند و در صورت لزوم خود به نوآوری ،ابتکار و کارآفرینی دست زند.

واقعیت این است که زنان 49 و سه درصد از جمعیت کشور را تشکیل می دهند در حالی که فقط 11 و دو درصد آنها در زمینه های اقتصادی صحیح و مشروع فعالیت دارند.( خبرگزاری مهر 12 تیر 1387 ) اگر مهارت های اساسی به زنان آموخته شود و روحیه ابتکار و کار آفرینی درآنها تقویت شود دیگر ما شاهد این واقعیت تلخ نخواهیم بود که برخی از زنان هم وطن ما در زیره "قشم " و "کیش" با "چتر بازی" زندگی رابگذرانند.

زنانی که در ازای جا به جایی اجناس قاچاق از قشم به بندر عباس یا ازکیش به تهران ، مزد دریافت می کنند. بسیاری از زنان بومی جزیره قشم به خاطر اعتیاد همسرانشان ، نان آور اصلی خانواده اند و چاره ای ندارند جز این که به این کار متداول در بندر بپردازند.

برای تامین سلامت روان زنان ، بیش از هرچیز تقویت باورهای مذهبی ضروری است . پارسایی وخویشتن داری، رعایت عفاف و حجاب ( به معنای همه جانبه و گسترده حفظ عفاف در کلام ،بیان ، احساس و عمل )بخشی از باورهایی است که می باید بیش از پیش تقویت شوند.

 

از دیگر نیازهای اساسی زنان امروز،خودباوری و خودآگاهی و به دنبال آن برنامه ریزی اصولی و کارشناسانه در جهت دهی اگاهانه فعالیت ها است .واقعیت این است که هنوز در بسیاری از عرصه های اشتغال و احراز مسوولیت های مهم اجتماعی، راه برای مردان هموارتر و پهنه ها گسرده تر از زنان است. هنوز بستر فرهنگی جامعه و باور بسیاری از بانوان پذیرای این رشد نیست. بنابر این زن و مردی که به لحاظ آموزشی ، مدارج تحصیلی و توانایی های علمی همسان هستند و در شرایط برابر قراردارند به لحاظ حقوقی و حضور در عرصه های اجتماعی دارای ظرفیت برابر نیستند . بر اساس آخرین سرشماری نفوس مرکز آمار ایران ، 36 در صدزنان شاغل کشور دارای تحصیلات دانشگاهی اند در حالی که این رقم برای مردان 13 درصد است.

(روزنامه ایران 4 تیر 1387 ).

فراهم کردن زمینه های رشد و تعالی زنان پس از انقلاب و تقویت خود باوری در زنان سبب بوجود آمدن رقم بالای 65 درصد ورودی دختران در دانشگاه ها در سال های اخیر شده است ولی مسلما این کافی نیست و گام نخست است. ولی به خوبی نشان می دهد در هرجا زمینه و بستر کافی برای رشد و توانمندی زنان فراهم شده آنها به درستی از آن موقعیت بهره جسته اند.

همه آنچه گفته شد جدا از این واقعیت نیست که زنان ایرانی در همان حال که کار و فعالیت اجتماعی انجام می دهند هم چنان مسایل اساسی خانواده را نیز بر دوش دارند.

برای مقابله با آسیب های اجتماعی و نیز در راستای کاهش با آن، بسیار گفته شده است که تقویت بنیان خانواده و برقراری مناسبات گرم خانوادگی می تواند مانع از بسیاری از لغزش ها و بروز مشکلات در جوانان شود. در همین راستا، ایجاد بستر مناسب در محیط خانواده برای تربیت فرزندان می تواند آنها را به افرادی برومند، مقاوم و فکور در جامعه مبدل سازد. در حقیقت بسیاری از جوانان که در طول زندگی خود دچار مشکل می شوند به علت آن است که بسترهای لازم در محیط خانواده برای تربیت آنها فراهم نشده است.( رستمی، الهه- ماهنامه جامعه مدنی اکتبر 2007 لندن).

افزایش میزان طلاق، فرار ار خانه ،اقدام به خودکشی ، قتل همسر، فقدان تمایل به ازدواج، مبین آن است که در جامعه امروزی به لحاظ آموزشی، حقوقی ، اشتغال و فرصت های اجتماعی باید به مقوله خانواده به طور جدی نگریسته شود.مسیولیت بزرگ تربیت انسان بر عهده زن است و انسان می باید احساس ایمنی و خود پنداره مثبت را در دامان او تجربه کند."(معین الاسلام ،مریم- "نقش زنان در مدیریت بحران" ) و همان گونه که امام راحل (ره) تاکید فرمودند:" از دامن زن است که مرد به معراج می رود". از همین رو است که پذیرش مسوولیت در قبال خانواده هم چنان به عنوان یک نیاز قدیمی ولی جدی از سوی زن امروز نیز مطرح است.

خاطر نشان می شود که ضرورت توانمند سازی فکر و اندیشه برای مقابله با آنچه که "تهاجم فرهنگی" خوانده می شود و نیز جلوگیری از گسترش انواع خرافات مانند کف بینی و فال قهوه و غیره را نیز می باید به فهرست فوق افزود.

● جمع بندی و ارایه راهکار

بی تردید ریشه یابی و کالبد شکافی آنچه تاکنون گفته شد، امری بس ضروری و ارزشمند است که در این مقاله جای پرداختن به آن نیست.

با بررسی و جمع بندی مطالب فوق آشکار می شود تلاش مسوولان و از همه مهم تر خود زنان برای رفع نیازها و کاستی های موجود ،بی تردید امکان دست یابی به شرایط مطلوب و بهینه را برای بانوان جامعه فراهم خواهد ساخت.زنان ثابت کرده اند در عرصه هایی که برروی آنها گشوده بوده است حضوری چشمگیر داشته اند که حضور 65 درصدی دختران در دانشگاه ها و رشد بیش از 5 برابری آن نسبت به پیش از انقلاب موید این مدعا است. هم اکنون اگرچه زنان ما در مقایسه با زنان کشورهای همسایه و بعضا در سطح منطقه از وضعیت بسیار خوبی برخوردارند ولی تا وضعیت مطلوب و رسیدن به جایگاه واقعی زن مسلمان فاصله زیادی دارند. این محقق نمی شود مگر با تلاش مسیولان و از همه مهم تر خود بانوان و پیش ازهمه می باید بسترهای فرهنگی لازم برای اجرای عدالت حقوقی بین زنان و مردان ایجاد شود.

به گفته برخی اندیشمندان می باید از جایگاه زن مسیول ،آزاد ،مستقل و مومن تعریفی صحیح و واقع بینانه ارایه شود و این تعریف تبدیل به گفتمان شود. زنان می باید در عرصه های تصمیم گیری حضور یابند و با تشخیص اولویت ها و برنامه ریزی، کارهای زیربنایی انجام دهند.

تهیه برنامه های جامع و مورد وفاق برای همه اقشار و سنین مختلف زنان ، مطالعه کارشناسانه برای شناخت خلاء های موجود قانونی در حوزه مسایل زنان که گاه به مثابه اهرم های بازدارنده در مسیر توسعه انسانی زنان عمل می کنند، مهم ترین اقدامی است که باید صورت پذیرد.

بسترسازی مناسب برای پرورش ذهنی، روحی و فیزیکی نیروهای جوان و توانمند سازی زنان برای خود اتکایی از طریق آموزش های لازم، گام های مهم دیگری است که باید به سرعت برداشته شوند.