سکته مغزی در ایران- مجله مادر گوپی

سکته مغزی از شایع ترین بیماری ها در افراد بزرگسال است. در بیشتر نقاط دنیا سکته مغز سومین عامل مرگ و میر پس از سرطان و بیماری های قلبی است. با افزایش سن از 50 سالگی احتمال بروز آن افزایش می یابد. سکته های مغزی به دو گروه ایسکمیک و خون ریزی مغزی دسته بندی می شوند. عامل سکته های ایسکمیک انسداد عروق خونرسان به نواحی مختلف مغز و عامل خون ریزی های مغزی معمولا پارگی یک رگ کوچک است. سکته های ایسکمیک شیوع بالاتری از خون ریزی ها دارند...

علاوه بر خطر مرگ به علت سکته مغزی، بروز عوراض ناتوان کننده از قبیل اختلالات تعادلی، فلج اندام ها، اختلالات گفتاری و ذهنی به دنبال این بیماری، آن را در رده مهم ترین بیماری ها قرار می دهد. سکته های ایسکمیک معمولا عوارض درازمدت شدیدتری نسبت به خون ریزی ها ایجاد می نمایند در حالی که خون ریزی ها مرگ و میر بیشتری در دو هفته اول وقوع خود دارند.

در کشورهای پیشرفته آمار بیماران مبتلا به سکته مغزی و عوارض و مرگ و میر آن، به برنامه ریزی صحیح در راستای مدیریت این بیماری کمک قابل ملاحظه کرده است. در ایران متاسفانه آمار دقیقی از مبتلایان به سکته مغزی و آمار شیوع و بروز آن وجود ندارد ولی خوشبختانه مطالعات خوب و پراکنده در نقاط مختلف ایران انجام شده است که در این مقاله سعی شده است با جمع آوری این نتایج برآوردی از وضعیت سکته مغزی در ایران ارایه شود. بر اساس مطالعات انجام شده در استان های خراسان، مازندران، آذربایجان و اصفهان بروز سکته مغزی در محدوده 33 تا 43 نفر در هر 100 هزار نفر ارزیابی شده است.

عوامل متعددی در بروز سکته مغزی موثرند که از مهم ترین آنها دیابت بیماری های قلبی و فشار خون بالا را می توان نام برد. سیگار، افزایش LDL خون بیماری های کلاژن و اسکولار مانند لوپوس و سندرم آنتی فسفولیپید از علل دیگر زمینه ساز سکته مغزی هستند. بر اساس مطالعات انجام شده در ایران فشار خون بالا از شایع ترین علت بروز سکته مغزی در هر دو نوع ایسکمیک و خون ریزی مغزی بوده است. دیابت، بیماری قلبی سیگار و LDL بالا از عوامل موثر شایع دیگر در بروز سکته مغزی در ایران ارزیابی شده است. بر اساس بررسی های انجام شده در ایران سکته مغزی به دلیل آمبولی از قلب حدود 20 تا 40 درصد موارد است که تقریبا مشابه با سایر نقاط دنیا است ولی در گروه بیماری های قلبی به آمبولی، به نظر می رسد در ایران بیشترین عامل، بیماری روماتیسمی قلب منجر به تنگی دریچه میترال است که آمار آن به طور قابل ملاحظه بیش از کشورهای پیشرفته است. متاسفانه بیماری های روماتیسمی قلبی و عوارض حاصله از آن در کشورهای جهان سوم یا در حال توسعه عامل درصد بالایی از سکته های مغزی با منشا مشکلات قلبی است.

در ایران مطالعات نشان دهنده نسبت 2 به 1 در مورد سکته های ایسکمیک نسبت به خون ریزی مغزی است که مشابه سایر نقاط دنیا است. شایع ترین عامل موثر در بروز خون ریزی های مغزی، فشار خون بالا و کنترل نشده بوده است. بر اساس یک مطالعه در تهران روی 122 بیمار مبتلا به خون ریزی مغزی، 67 درصد بیماران سابقه فشار خون بالا داشته اند.

آمار مرگ و میر در ماه اول پس از سکته مغزی در مطالعات ایران حدود 30 درصد است که قابل ملاحظه می باشد. در مطالعات ما از ناتوانی های بعد از سکته مغزی آماری ارایه نشده است ولی بر اساس مطالعات انجام شده در مناطق مختلف دنیا، ناتوانی به دنبال سکته مغزی آماری بیش از مرگ و میر دارد. بر اساس یک بررسی درتهران در 7/46 درصد مواردخونریزی مغزی در یک ماه به مرگ منجر شده بود. حدود 3/1 مرگ ها در 2 روز اول و سایر موارد اغلب در 2 هفته اول بود.

نکته مهم دیگری که در ارتباط با سکته مغزی باید در نظر داشته باشیم تکرار سکته است که متاسفانه مرگ و میر و عوارض بیشتری را نسبت به سکته اول به دنبال دارد. در مطالعه ای که در تبریز روی 300 بیمار انجام شد و بیماران به مدت 5 سال پیگیری شدند، در 32 درصد موارد سکته مغزی دوباره اتفاق افتاده است. بر اساس این مطالعه متوسط زمان بروز سکته بعدی 4/3 + 3/5 ماه بوده است. 21 درصد بیماران با شرح حال بیماری ایسکمیک قلبی، سکته مغزی دوم داشتند. سکته مغزی دوم در 95 درصد موارد ایسکمیک بود و در 5 درصد موارد خون ریزی مغزی بود. فشار خون بالا، بیماری ایسکمیک قلبی، کلسترول بالا و سیگار عوامل خطر در سکته اول و دوم مغزی بودند.

بر اساس مطالب بیان شده و با توجه به اینکه بیشترین عوامل موثر در وقوع هر دو نوع سکته مغزی قابلیت مداخله درمانی دارند، شناساندن این عوامل با آموزش های اجتمایی، تشخیص و درمان به موقع عوامل خطر به خصوص کنترل فشار خون و پیشگیری از پیدایش بیماری های روماتیسمی قلبی اقدامات ضروری هستند که با مدیریت صحیح می توان به کاهش موارد سکته های مغزی و عوارض حاصله شخصی و اجتماعی آن کمک نمود.