فیبرویید رحمی چیست؟-مجله مادر و کودک گوپی

فیبرویید یا فیبروم رحمی، رشد توده های خوش خیم در دیواره رحم، یکی از بیماری های رایج در زنان است

حدود 25 تا 30 درصد زنان در سنین باروری مبتلا به علایم ناشی از وجود این رشد بافتی غیرسرطانی با قوام لاستیکی در دیواره رحم هستند. تعداد بسیار بیشتری از این زنان با وجود داشتن فیبرویید بدون علامت هستند.

فیبرویید می تواند کیفیت زندگی یک زن را به شکل وسیعی تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال فیبرویید های بسیار بزرگ می توانند اندازه رحم را تا حد رحمی که سه ماهه باردار است افزایش دهند و یبوست یا تکرر ادرار را سبب شوند.

فیبروییدها همچنین احتمال ناباروری و زایمان زودرس را زیاد می کنند.

شایع ترین شکایت در فیبروییدخونریزی غیرمعمول قاعدگی همراه با دفع لخته است که به آن "منوراژی" می گویند. این خونریزی شدید معمولا کم خونی فقر آهن را به دنبال دارد.

هیچکس به درستی علت ایجاد فیبرویید را نمی داند. ژن هایی که رشد سلول های عضلانی دیواره رحم را تسریع می کنند، می توانند در این امر دخیل باشند. ناهنجاری های عروق خونی رحم هم می تواند عامل موثری به حساب آید. وجود استروژن و پروژسترون می تواند به نوعی در این امر دخیل باشد. فیبرویید به ندرت قبل از اولین قاعدگی بروز می کند. حاملگی رشد آن را افزایش می دهد و با یایسگی شروع به پسرفت می کند.

تا اواخر سال های دهه 90 هیسترکتومی (درآوردن رحم با جراحی) از اولین انتخاب های درمانی به شمار می رفت. پس از آن روش های غیرتهاجمی تری برای درمان انواع متفاوت فیبرویید در اختیار قرار گرفت.

فیبروییدها با توجه به محل بروز آنها تقسیم بندی می شوند. عموما در یک فرد بیش از یکی از آنها پیدا می شود.

شایع ترین شکل فییرویید، فیبرویید داخل جداری است که در دیواره رحم رشد نموده و گاه خونریزی شدید قاعدگی، تکرر ادرار و در برخی موارد دردهای ناحیه پشت و لگن را سبب می گردد.

فیبرویید تحت مخاطی نادرترین شکل این عارضه است. این نوع فیبرویید در زیر آندومتر رحم (پوشش داخلی رحم) رشد کرده و می تواند به درون حفره رحمی گسترش یابد. این نوع خونریزی شدید قاعدگی را سبب می شود و ارتباط تنگاتنگی با نازایی دارد. برخی از فیبروییدها پایه دار بوده و بر روی ساقه ای سوار هستند.

فیبروییدهای تحت صفاقی در جهت خارج از رحم رشد نموده و گاه بر روی یک پایه قرار دارند. این نوع فیبرویید معمولا خونریزی نمی دهد، اما می توانند تولید فشار نمایند. همچنین به ندرت پیچ خورده و تحلیل رفته یا دردناک می شوند.

● رویکردهای درمانی

فیبروییدها اکثرا در یک معاینه بالینی معمول با تصویربرداری برای مقاصد دیگر کشف می شوند. اگر فیبرویید علامتی نظیر خونریزی شدید، فشار یا درد تولید نکند و منجر به نازایی نشود، معمولا نیازی به درمان نخواهد داشت. در صورت بروز علایم با استفاده از دارو به تنهایی یا همراه با جراحی با کاربرد کم تهاجمی ترین روش ها درمان می شود.

اولین مرحله در تعیین شیوه درمان، یک ارزیابی کامل است که به وسیله پزشک متخصص زنان آغاز می شود. وی اغلب فیبرویید را در معاینه لگنی احساس می کند، اما ممکن است از روش های مختلف تصویربرداری برای رسیدن به اطلاعات دقیق تر نیز استفاده کند که این امر در برنامه ریزی برای درمان نقشی حیاتی دارد. برای مثال سونوگرافی ترانس واژینال (از راه واژن) می تواند در اندازه گیری فیبروییدهایی که به درون حفره رحم گسترش می یابند؛; به کار برود.

افزودن روش تصویربرداری سه بعدی به این روش می تواند محل دقیق فیبرویید را به ما نشان دهد.

این موضوع مهم است، چرا که فیبروییدهای درون رحمی می توانند نازایی ایجاد کنند.

سایر روش های بالقوه سودمند تصویربرداری شامل ام. آر. آی و سونوهیستروگرام هستند. در روش اخیر پس از ورود محلول نمکی به داخل حفره رحم از آن سونوگرافی می کنند. همچنین ممکن است پزشک شما درون حفره رحم را با یک ابزار کوچک آندوسکوپی به نام "هیستروسکوپ" مستقیما مشاهده کند.

اگر شما نسبتا جوان هستید و علایم هم شدید نیستند، می توانید تا دوران یایسگی که فیبروییدتان چروکیده می شود، صبر کنید. در این صورت پزشک به صورت دوره ای آن را بررسی خواهد کرد. البته رشد فیبرویید در زنان یایسه غیرمعمول نیست، اما در این زنان با مشاهده هر نوع توده پیش رونده باید به فکر سرطان بود و مسیله را با دقت پیگیری کرد.

اگر بروز علایم مانع از آن است که تا زمان یایسگی صبر کنید، می توانید از روش های جراحی یا دارویی کمک بگیرید. در صورت بروز درد ملایم ممکن است پزشک تان مسکن های معمولی را تجویز نماید. در صورت کم خونی به دلیل خونریزی ممکن است افزایش آهن غذا، مصرف مکمل ها یا هر دوی آنها به شما توصیه گردد.

دارویی وجود ندارد که از ایجاد فیبرویید جلوگیری کند و یا عدم بازگشت آن را تضمین کند. اما داروهایی وجود دارند که می توانند در کاهش اندازه فیبرویید یا کاهش خونریزی کمک کننده باشند.

● جراحی

در مورد علایم شدیدتر ممکن است نیاز به جراحی باشد. تصمیم شما تا حد زیادی بستگی به این امر دارد که شما دوران باروری را پشت سر گذاشته باشید. چنانچه هنوز در این دوران هستید، شاید ترجیح بدهید تا زمان یایسگی صبر کنید.

● میومکتومی

در این روش تنها فیبرویید خارج می شود و رحم حفظ می شود. این بهترین انتخاب برای زنانی است که تصمیم به بچه دار شدن دارند، اگر چه ممکن است نیاز به عمل سزارین پیدا کنند.

بسته به اندازه و نوع فیبرویید و محل آن میومکتومی می تواند از طریق برش استاندارد شکم یا از طریق لاپاراسکوپی انجام شود که کمتر تهاجمی است.

در این روش از طریق برش کوچکی بر روی شکم ابزارهای کوچک ویدیویی وارد آن می گردند. همچنین می توان از روش هیستروسکوپی استفاده کرد که در آن یک هیستروسکوپ مجهز به ابزارهایی برای خروج فیبرویید از راه واژن وارد حفره رحم می گردد. جراح برای استفاده از این روش باید آموزش ویژه ای دیده باشد. در روش لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی دوران نقاهت کوتاه تر از لاپاراتومی بوده و میزان باروری عالی است.

یکی از مضرات میومکتومی احتمال بروز چسبندگی است. در این حالت نوعی بافت ترمیمی در ساختمان های لگنی ایجاد شده و آنها را به هم می چسباند. مشکل دیگر این است که ممکن است فیبروییدعود کند، چراکه رحم به طور کامل برداشته نشده است. در 10 تا 33 درصد زنانی که میومکتومی می شوند، در طی پنج سال آینده نیاز به جراحی مجدد پیش می آید.

● هیسترکتومی

در این روش رحم از طریق برشی بر روی بخش پایینی شکم از راه واژن و یا از طریق لاپاراسکوپی خارج می شود.

در این شیوه فیبروییدو علایم همراه آن به طور کامل حذف می گردند. هیسترکتومی روشی بی خطر و موثر بوده و عوارض جانبی کمی به همراه دارد. با این وجود در این روش نیاز به بیهوشی عمومی است و دوران نقاهت آن دو تا شش هفته است. زنانی که هیسترکتومی شده اند، بیشتر از بقیه به بی اختیاری ادراری دچار شده و به طور متوسط دو سال زودتر از دیگران به مرحله یایسگی می رسند.

مطالعات نشان می دهد که بیشتر زنان از اتخاذ چنین تصمیمی راضی هستند. اما هیسترکتومی پایان قاعدگی و دوران باروری را به همراه دارد. بنابراین نیاز خواهید داشت که از حمایت های روانشناختی و دارویی بهره مند شوید.

● آمبولی شریان رحمی

آمبولی شریان رحمی که به آمبولی فیبرویید رحمی نیز معروف است، روشی است بسیار کم تهاجم که در آن فیبروییداز طریق قطع جریان خون آن چروکیده می شود. این روش از سال های اولیه دهه 1980 در درمان خونریزی های پس از زایمان و سایر موارد خونریزی رحمی مورد استفاده قرار می گرفته است.

پس از سال 1995 از این روش در درمان فیبروییداستفاده شده و طرفداران زیادی پیدا کرده است. قبل از انجام این اقدام درمانی ابتدا از رحم ترجیحا با روش ام آر آی تصویربرداری می شود تا سایر تشخیص ها نظیر تومورهای تخمدان کنار گذاشته شوند.

بدین ترتیب اندازه، محل و نوع فیبرویید تعیین می شود. در این روش رادیولوژیست یک سوند یا کاتتر را از راه یک برش کوچک در پوست ناحیه کشاله ران وارد شریان رانی می کند. کاتتر با راهنمایی اشعه ایکس و ماده حاجب به یکی از دو شریانی که خون رسانی به رحم را بر عهده دارند، وارد می گردد. این دو شریان به شریان های رحمی معروفند.

سپس ذراتی به اندازه شن که از مواد مصنوعی ساخته شده اند، به درون شریان رحمی تزریق می گردند. این ذرات در رگ های تغذیه کننده فیبروییدتجمع یافته و خونرسانی آن را قطع می کنند. این امر در نهایت منجر به چروکیدن فیبرویید می شود.

هر دو شریان رحمی در یک مرحله با ورود کاتتر قابل درمان هستند.

این روش با بیهوشی موضعی انجام شده و کمتر از یک ساعت به طول می انجامد. این تکنیک را می توان به صورت سرپایی انجام داد اما معمولا برای پیگیری و کنترل " سندرم پس از آمبولیزاسیون" نیاز به یک شب بستری شدن در بیمارستان دارد.

این سندرم شامل درد لگنی، تهوع، استفراغ ، تب و ناراحتی عمومی است. درد شدید طی 12 تا 24 ساعت اول پس از انجام این روش شایع بوده و با مسکن های خوراکی یا داخل وریدی کنترل می شود. برخی زن ها تا دو هفته یا چند ماه بعد از ترشحات خونی شکایت دارند.

عوارض جدی نادر بوده و به کمتر از یک درصد می رسد. نگرانی هایی درباره بروز مشکلات تخمدانی به دلیل مهاجرت برخی ذرات وجود دارد. تعداد کمی از زن ها از قطع موقت یا حتی دایمی کارکرد تخمدان شکایت می کنند.

احتمال این امر پس از سنین 45 سالگی افزایش می یابد. در برخی موارد بافت کنده شده، فیبرویید در دهانه رحم گیر می افتد که می بایست با جراحی خارج گردد.

روش آمبولیزاسیون شریان رحمی برای زنی که نمی خواهد یا نمی تواند جراحی داشته باشد، مناسب است. این روش عموما برای زنی که پس از درمان قصد حامله شدن دارد توصیه نمی گردد، چراکه پس از آمبولیزاسیون شانس بارداری کمتر و عوارض آن بیشتر از میومکتومی خواهد بود.

آمبولیزاسیون برای فیبروییدهای بدون پایه موثرتر است. بررسی ها نشان می دهد که 85 تا 90 درصد زنان تا سه سال پس از انجام این روش راضی هستند. این روش سریع تر از هیسترکتومی بوده و نیاز به زمان کوتاه تری برای بستری شدن در بیمارستان دارد.

در ضمن دوران نقاهت آن هم کوتاه تر است. کیفیت زندگی در هر دو شیوه مانند هم است. اما پیگیری ها نشان داده است که 20 تا 24 درصد زنانی که با روش آمبولیزاسیون درمان می شوند، در طول دو سال آینده نیاز به هیسترکتومی یا میومکتومی خواهند داشت.

برخی متخصصین به دنبال روشی هستند که بدون نیاز به تزریق ماده مصنوعی مانع از خونرسانی به فیبرویید شود. در انسداد شریان رحمی با روش لاپاراسکوپی، پزشک یک گیره کوچک را به شریان رحمی وارد می کند. در روش دیگری که هیچ نیازی به برش ندارد، جراح از راه واژن وارد شده و یک گیره را در محل قرار می دهد. این گیره برای چند ساعت در محل مانده و با ممانعت از خونرسانی، فیبرویید را چروکیده می کند. با برداشتن گیره خون مجددا در شریان جریان می یابد.

● جراحی با استفاده از امواج ماورای صوت

جراحی با کمک اولتراسونوگرافی با راهنمایی ام آر آی (MRgFUS) یک روش غیرتهاجمی است که در آن با استفاده از امواج ماورای صوت فیبرویید را حرارت داده و چروکیده می کنند.

از ام آر آی برای مشاهده فیبرویید و تغییرات دمایی آن در طی انجام روش مذکور استفاده می گردد.

این روش برای کسانی که فیبرویید آنها متعدد یا پایه دار بوده و یا در اعماق لگن، پشت روده ها یا نزدیک به اعصاب ناحیه ساکروم، در بخش تحتانی ستون فقرات قرار دارد، توصیه نمی شود.

اگرچه این روش تنها در مورد زنانی تایید شده است که نگران حفظ قدرت باروری خود نیستند، اما پس از انجام آن مواردی از بارداری دیده شده است. این روش به طور گسترده در دسترس نیست و اگر چه در حال حاضر روشی امیدوارکننده به نظر می آید، اما این امر هنوز به اثبات نرسیده است.