بیماری آب سیاه یا گلوکوم

گلوکوم یا آب سیاه یکی از علل نابینایی در جهان است که با آگاهی از علا یم آن و مراجعه به موقع به چشم پزشک می توان از اثرات مخرب آن جلوگیری کرد. براساس آمار سازمان بهداشت جهانی بیشتر از یکصد میلیون نفر از مردم دنیا فشار داخل چشم بیشتر از 22 میلی متر جیوه دارند. این سازمان همچنین تعداد مبتلا یان به گلوکوم (آب سیاه) نوع زاویه باز یا مزمن را حدود 2/4 میلیون نفر اعلا م نموده است و به دلیل همین نوع گلوکوم بیشتر از 4 میلیون نفر در سال دچار نابینایی شده اند. براساس مطالعات انجام شده 15% علت کوری در دنیا را آب سیاه تشکیل می دهد و سومین علت کوری در دنیا است. شیوع گلوکوم در افراد 40 سال و بالا تر بین یک تا دو درصد است. با توجه به مطالعات و آمار موجود و نظر به اینکه بیماری قابل درمان است. اطلا ع رسانی و افزایش آگاهی عمومی، در کاهش و مبارزه با شیوع این بیماری بسیار حایز اهمیت است.

آب سیاه عبارت است از افزایش فشار داخل چشم توام با آسیب عصب بینایی و کاهش یا نقص در میدان بینایی. در داخل چشم مایعی از اجسام مژگانی تولید می شود که آن را زلا لیه می گویند. این مایع برای تغذیه قرنیه و شکل دادن به کره چشم و همچنین سیستم بینایی جنبه حیاتی دارد. این مایع بعد از تولید، وارد اطاقکی در پشت قرنیه می گردد و به دنبال مکانیسم های مختلفی از چشم به تدریج خارج می گردد و به طور طبیعی میزان تولید و خروج مایع زلا لیه باید متناسب باشد. وجود این مایع در چشم موجب فشاری در داخل چشم می شود که این فشار نباید بیشتر از 22 میلی متر جیوه یا کمتر از 10 میلی متر جیوه باشد. چنان چه این فشار در داخل چشم به دلا یل بیماری یا عدم توانایی چشم در خارج کردن مایع زلا لیه تولید شده افزایش یابد موجب گلوکوم یا آب سیاه می گردد.

● انواع آب سیاه:

براساس عوامل مختلف ایجاد کننده، بیماری آب سیاه را تقسیم بندی می کنند ولی به طور کلی گلوکوم به دو گروه اولیه و ثانویه طبقه بندی می گردد:

1) در این نوع به طور ذاتی در سیستم تخلیه کننده مایع زلا لیه نقص وجود دارد.

2) در این نوع، بیماری آب سیاه ناشی از بیماری های دیگر چشم است.

● تظاهرات بالینی آب سیاه:

آب سیاه از نظر بالینی به دو صورت تظاهر می کند.

1) نوع حاد

2) نوع مزمن

1) آب سیاه حاد یا زاویه بسته:

آب سیاه زاویه بسته شروع ناگهانی دارد که با تاری دید توام با درد چشم، تهوع و استفراغ تظاهر می کند. چشم بیمار پر خون شده و فرد دچار ترس از نور می شود. (نور باعث آزار شدید فرد می شود) این نوع گلوکوم اورژانس چشم پزشکی تلقی شده و بایستی بلا فاصله به چشم پزشک مراجعه داروهای لا زم برای بیمار شروع شود و در صورت عدم کنترل فشار چشم باید عمل جراحی برای وی انجام شود تا فشار چشم به حالت طبیعی برگردانده شود. در صورت عدم درمان، بیمار دچار نابینایی کامل می شود یا کاهش خیلی شدید بینایی که قابل اصلا ح نیست برای وی ایجاد می شود.

2) آب سیاه مزمن یا زاویه دار:

در مراحل اولیه علا یم و تظاهر بالینی ندارد. از نوع گلوکوم حاد شیوع بیشتری دارد به طوری که 5% درصد افراد زیر 40 سال و 3-2 درصد افراد بالا ی 40 سال به آن مبتلا هستند. معمولا وقتی بیمار برای اولین بار متوجه کاهش میدان بینایی می شود تقریبا به عصب بینایی آسیب جدی و غیر قابل برگشت وارد شده است.

نکته مهم و حایز اهمیت این است که اگر گلوکوم در مراحل اولیه، به خصوص در موقعی که به عصب بینایی آسیب نرسیده باشد تشخیص داده شود، تقریبا در اکثریت موارد می توان با اقدامات دارویی و در صورت نیاز جراحی از هر گونه کم بینایی یا نابینایی جلوگیری نمود.

● چه افرادی شانس ابتلا به آب سیاه در آنها بیشتر است؟

بررسی ها نشان داده است علا وه بر سابقه خانوادگی مثبت کسانی که مبتلا به دیابت هستند یا فشار خون بالا داشته یا دچار بیماری های ایسکمی عروقی هستند، شانس ابتلا به آب سیاه را بیشتر از دیگر افراد جامعه دارند.

▪ نکات مهم:

توصیه می شود برای تشخیص گلوکوم زاویه باز که فاقد علا یم بالینی است افراد جامعه به خصوص افراد بالا ی 40 سال مورد معاینه و بررسی دوره ای قرار گیرند و فشار داخل چشم، عصب بینایی و میدان بینایی آنها به دقت ارزیابی شود. این معاینات در افراد طبیعی هر 3-2 سال یک بار به خصوص در افراد بالا ی 40 سال انجام شود و در افرادی که در آنها عوامل خطر برای ابتلا به گلوکوم وجود دارد فاصله معاینات دوره ای حتی در صورت فشار چشم طبیعی باید کمتر از یک یا دو سال شود.

در صورت وجود هر گونه نشانه ای از آب سیاه یا مشکوک شدن به آب سیاه، هر چند ماه یک بار مورد معاینه قرار گیرند. تا در صورت هر گونه افزایش فشار داخل چشم دیگر نشانه های آب سیاه پس از انجام آزمایشات میدان بینایی و بررسی عصب اپتیک درمان آب سیاه بلا فاصله شروع شود با کنترل و پیگیری مداوم مانع از آسیب رسیدن به بینایی شود.