موج سوم ایدز را جدی بگیریم

زنگ خطر سال هاست به صدا درآمده است. تمامی کشورها در تکاپویند تا با این بیماری دردناک به هر نحو ممکن مقابله کنند و همانند سایر بیماری های خطرناک بتوانند با پیش گیری آن را کنترل کنند. بیماری ایدز که بلای قرن بیستم نام گرفته است، سال هاست وارد کشور ما شده است و پس از چند سال سرانجام با اعتیاد همدست شد تا خیل زیادی از معتادان را به کام خود بکشد. ایدز هم اکنون یکی از اصلی ترین خطراتی است که نسل جوان را تهدید می کند و در صورت تعلل در اطلاع رسانی و آگاه سازی عموم جامعه، باید منتظر افزایش تعداد مبتلایان طی سال های آینده باشیم. اما متاسفانه در کشور ما همواره حرف و حدیث بیش از عمل بوده و به ویژه در مسایل بهداشتی، اطلاع رسانی با تاخیر و تعلل زیادی صورت گرفته است. در این گزارش سعی می کنیم از ایدز و خطراتی که جامعه را تهدید می کند سخن بگوییم.

● ایدز در جهان

طبق آخرین آمارهای سازمان بهداشت جهانی تعداد مبتلایان به ایدز در جهان از مرز 33میلیون نفر گذشته است. از زمان شیوع این بیماری در 25سال قبل، افزایش تعداد مبتلایان در کشورهای فقیر روند بسیار نگران کننده ای پیدا کرده است به نحوی که تبعات اجتماعی و تبعیض های مرتبط با بیماری ایدز سبب شده افراد در مراجعه برای تشخیص ابتلا و یا درمان آن تعلل کنند و ویروس را به دیگران انتقال دهند.

فقر، تعصبات قومی و نژادی، کمبود امکانات درمانی و دسترسی نداشتن به داروهای ضد ایدز باعث شده بیماری ایدز به یکی از معضلات بهداشتی کشورهای آفریقایی تبدیل شود تخمین زده می شود سالانه 5میلیون نفر که نیمی از آنان جوانان 15 تا 24ساله هستند به ویروس ایدز آلوده می شوند. به نوشته ایسنا پیش بینی می شود که در 5سال آینده ایدز مهم ترین عامل مرگ و میر در دنیا باشد این درحالی است که بیشتر مبتلایان، جوانان و نوجوانان که سرمایه های اصلی هر کشوری هستند، می باشند. به این ترتیب پرواضح است که در بسیاری از کشورها این بیماری فقر را بدتر و رشد اقتصادی را متوقف کرده است و با انگ و تبعیض در مورد مبتلایان نقض حقوق انسانی را گسترش داده، بسیاری از موارد دستاوردهای توسعه ای را کم رنگ کرده و حتی امنیت ملی و حیات سیاسی را به مخاطره انداخته است.

● ایدز در ایران

اولین مورد ایدز در ایران در سال 1366در یک کودک 6ساله مبتلا به هموفیلی گزارش شد و از آن هنگام تاکنون روز به روز به شمار مبتلایان به ویروس HIV مثبت اضافه شده است. دکتر مینومحرز عضو هییت علمی دانشگاه تهران و عضو کمیته تحقیقات کشوری ایدز درباره ورود و تشخیص بیماری در کشور به خراسان می گوید: این ویروس اولین بار در سال های 64 و 65 در ایران شناسایی شد و مبتلایان بیماران هموفیلی بودند که از طریق فرآورده های خونی به این ویروس مبتلا شده بودند. در جهان نیز بیماران هموفیلی اولین قربانیان بیماری بودند چون تا آن زمان، این بیماری، ناشناخته بود. به تدریج پس از شناسایی ویروس HIV در فرآورده های خونی گسترش آن متوقف شد اما ناگهان در زندان ها تبدیل به یک اپیدمی وحشتناک شد.

به این ترتیب موج اول ایدز با فرآورده های خونی گسترش پیدا کرد و موج دوم در میان معتادان تزریقی به علت استفاده از سرنگ مشترک برای تزریق مواد به سرعت گسترش یافت. مبتلایان با تماس جنسی بدون مراقبت و محافظت، ویروس را منتقل کردند و موج سوم که انتقال ویروس HIV از طریق تماس جنسی است و در ایران نیز همانند سایر کشورهای جهان هم اکنون مهم ترین علت ابتلا به بیماری ایدز می باشد، گریبانگیر ما شد رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیردار وزارت بهداشت با اعلام این که تاکنون 19هزار و 700نفر درکشور به عفونت HIV مبتلا شده اند به مهر گفت: طی 20سال گذشته 3هزار نفر در کشور بر اثر ایدز جان خود را از دست داده اند و هزار و 800نفر در مرحله نهایی بیماری و تحت درمان و مراقبت های ویژه قرار دارند. دکتر محمد مهدی گویا با تاکید بر این که برقراری تماس های جنسی مشکوک و آلوده به مرور در حال گسترش است می گوید: لازم است برای آگاهی مردم در مورد پیش گیری از بروز این مشکل اطلاع رسانی شود. از سوی دیگر گلاره مستشاری نماینده سازمان ملل و کارشناس ارشد پیش گیری از تقاضا و مقابله با موادمخدر در نشستی علمی با موضوع اعتیاد و ایدز گفت: در حال حاضر 60درصد مبتلایان به ایدز در کشور از راه اعتیاد به این ویروس مبتلا شده اند اما الگوی ابتلا در کشور به سرعت در حال تغییر است و افزایش رفتارهای پرخطر جنسی به افزایش تعداد مبتلایان طی سال های آینده منجر خواهد شد. افراد آلوده به HIV ممکن است ظاهری سالم داشته باشند اما طی یک تماس محافظت نشده می توانند ویروس را منتقل کنند، از سوی دیگر جوانان بیش از سایر گروه های سنی در معرض خطر آلودگی قرار دارند زیرا رفتارهای مرتبط با سوء مصرف و رفتارهای پرخطر معمولا از اوایل 20سالگی آغاز می شود.

به گفته کارشناسان مهاجرت و دوری از خانواده، نابه سامانی خانوادگی و اقتصادی، افزایش سن ازدواج، تاثیر سوء رسانه هااز قبیل ماهواره و اینترنت، کسب شادی های کاذب و هیجان های زودگذر، وجود کودکان خیابانی که مورد سوء استفاده جنسی قرار می گیرند و یا زنان خیابانی از دیگر عوامل گسترش ایدز است.

● برنامه های کنترل کننده ایدز

واقعیت این است که بنا به گفته کارشناسان موج اول و دوم ابتلا به ایدز در کشور با هوشیاری مسیولان مهار شد و تحت کنترل درآمد. طرح کاهش آسیب که با توزیع سرنگ، سوزن و متادون در اواخر دهه 70 در کشور به عنوان راهکار پیشنهادی برای کنترل موج دوم ایدز پیاده شد توانست آمار مبتلایان به عفونت HIV را به سرعت کاهش دهد. موفقیت کشور در اجرای این طرح کاملا مشهود بود اما ظاهرا هنوز مسیولان موج سوم را چندان جدی نگرفته اند زیرا فقط به لزوم اطلاع رسانی و آگاه کردن عموم مردم درباره شیوه انتقال بیماری از طریق تماس جنسی بسنده کرده اند.

دکتر بهنام فرهودی عضو کمیته کشوری کاهش آسیب به ایسنا می گوید: برخلاف تصور اولیه که معتادان فعالیت جنسی اندکی دارند، پژوهش ها نشان داده که رفتارهای جنسی با شرکای مختلف و بدون رعایت اصول پیش گیری در میان معتادان شایع است و نتایج مراکز مشاوره بیماری های رفتاری نشان می دهد که اغلب زنان مبتلا به ایدز همسران معتادان تزریقی هستند، این روش انتقال برای جمعیت جوان کشور نوعی تهدید محسوب می شود و اگر امروز برای مهار ایدز اعتباری هزینه نشود، ناگزیر به صرف هزینه های میلیاردی طی سال های آینده خواهیم بود.

● تنها راهکار، اطلاع رسانی شفاف است

دکتر محرز درباره اطلاع رسانی و آموزش انتقال ایدز از طریق تماس جنسی می گوید: به هیچ وجه اطلاع رسانی و آموزش در این باره کافی نیست زیرا در رادیو و تلویزیون در این باره و راه های پیش گیری و تماس های محافظت شده هیچ صحبتی نمی شود و طبیعی است که اطلاع رسانی بسیار پایین است. رسانه ها زمانی می توانند در اطلاع رسانی نقش چشم گیری ایفا کنند که بتوانند به صورت شفاف و صریح درباره بهداشت جنسی و تماس محافظت شده صحبت کنند. توجه کنید که این نیاز یک غریزه طبیعی است که محدود به معتادان تزریقی نمی شود بلکه تمامی افراد جامعه را در بر می گیرد. به این ترتیب لزوم آموزش روش های پیش گیری و بهداشت به جوانان یک اصل است که رسانه ها به ویژه رادیو و تلویزیون باید به آن اقدام کنند. در این جا نقش تلویزیون به عنوان یک رسانه ملی بسیار تاثیرگذار است زیرا یک رسانه مکتوب مخاطبان خاصی دارد اما میلیون ها نفر تلویزیون تماشا می کنند و اطلاع رسانی از این طریق بسیار موثر و کارساز است.

جالب این که رییس اداره ایدز وزارت بهداشت، دکتر عباس صداقت، در اولین کارگاه آموزشی کشوری ایدز در رسانه تایید کرد که هنوز هیچ نهاد خبری رسمی و معتبری مسیولیت کمیته آموزش و اطلاع رسانی را درباره ایدز به عهده نگرفته است. وی در این نشست گفت: انتشار اخبار مربوط به ایدز در بسیاری از رسانه ها محدود به آمار شده اما با توجه به تنوع راه های انتقال این بیماری نیاز است که رسانه ها در انعکاس اخبار و گزارش ها در زمینه آگاهی و هشدار نوآوری داشته باشند.

به این ترتیب به نظر می رسد فقط با ارایه آموزش شفاف و صریح و دایمی بتوان آمار مبتلایان به HIV مثبت در کشور را کاهش داد و موج سوم بیماری ایدز را کنترل کرد.