کلمه آسم ASTHMA از زبان یونانی گرفته شده که معنی آن تنگی نفس است. آسم یک بیماری مزمن است که در آن تنگی نفس به علت ورم لوله های تنفسی به وجود می آید و اگر این ورم درمان شود تنگی نفس هم از بین می رود. یکی از دلایل ورم، در افراد مبتلا به آسم، آلرژی است.
اثر داروهای ضد آسمی موقعی مؤ;ثر است که دارو به طریق کامل وارد ریه شود. برای انجام این کار و جلوگیری از هدر رفتن دارو در هوا از اتاقکی استفاده می; شود که اول دارو را در خود ذخیره می; کند و مریض با استفاده از آن می; تواند از هدر رفتن دارو جلوگیری کند.
درمان ( کنترل ) آسم به وسیله دو گروه دارو انجام می شود:
▪ داروهای موضعی (گشاد کننده های لوله های تنفسی) مانند سالبوتامول
▪ داروهای ضد ورم مانند کورتون ها
برای درمان آسم، سازمان بهداشت جهانی این بیماری را به چهار طبقه دسته بندی کرده است:
● طبقه بندی آسم قبل از درمان براساس علایم و 1FEV:
1) خفیف موعدی
2) همیشگی خفیف
3) همیشگی متوسط
4) همیشگی وخیم
اولین قدم تشخیص آسم است و آن را از دو طریق باید شناسایی کرد:
▪ علایم: تنگی نفس، سرفه
▪ اسپیرومتری: اگر 1FEV زیر حد نرمال باشد و بعد از استنشاق سالبوتامول به حد نرمال برگردد.
البته در مواردی مانند آسم خفیف که امکان شهود و اثبات این دو طریق امکان نداشته باشد باید از تست با متاکولین استفاده کرد.
● سنجش تنفس SPIROMETRY
آسم یک بیماری مزمن برونش ها (لوله;های هوایی) است که علت آن ورم دیواره;های این لوله;ها است.
این ورم باعث تنگی تنفس (بازدم) و سرفه و حالت گرفتگی قفسه سینه می شود.
به موجب مطالب فوق، یکی از عناصر اصلی برای تشخیص آسم، وجود تنگی لوله; های هوایی موقع بازدم است.
به همین علت یکی از مهمترین آزمایش ها برای پزشک سنجش تنفس (اسپیرومتری) است که از طریق آن می; توان آسم را تشخیص داد و کنترل درمان را از طریق آن پیگیری کرد.
● SPIROMETRY چیست؟
SPIROMETRY آزمایش بدون درد و NON INVASIVE است که با آن می; توان تنفس یک فرد را اندازه گیری نمود. (حجم تنفسی)
اسپرومتری در سال 1946 در انگلیس اختراع شد .
برای بهتر فهمیدن اسپرومتری، مفید است تعریفی از تنفس بکنیم:
▪ تنفس چیست؟
تنفس عملی است که به طریق آن اکسیژن از اتمسفر بیرون به نایژک ها منتقل می شوند و بالعکس دی اکسیدکربن از نایژک ها به بیرون فرستاده می شوند.
تنفس از دو فاز تشکیل شده است. یک دم و دیگری بازدم، و در طی هر فاز، دم مقدار ثابتی هوا وارد شش ها می شود و همانقدر هم در بازدم خارج می; شود.
آسم یک بیماری مزمن است که در آن تنگی نفس به علت ورم لوله های تنفسی به وجود می آید و اگر این ورم درمان شود تنگی نفس هم از بین می رود.
ترکیب هوای وارد شده با هوای خارج شده تفاوت دارد، هوای دم غنی از اکسیژن و فقیر از دی; اکسید کربن است در حالی که هوای بازدم برعکس، غنی از دی ;اکسیدکربن و فقیر از اکسیژن است.
در شش ها همیشه مقدار هوای ثابتی در پایان هر بازدم باقی می ماند که به آن حجم باقی مانده می گویند.
▪ آیا این آزمایش باید در شرایط خاصی باید انجام گیرد؟
این آزمایش می; تواند در تمام طول روز انجام شود. مهم این است که اگر مریض تا به حال این آزمایش را انجام نداده است باید از استعمال داروهای (بتا ادرژرنیک ) که برونش ها را گشاد می کنند خودداری کند.
● طریقه های استعمال داروهای آسمی
استعمال داروهای ضد آسم از طریق استنشاق به نظر یک عمل خیلی ساده می; رسد ولی در حقیقت چنین نیست.
در برخی از موارد که وضعیت مریض حاد می ;شود بدون این که دلیل منطقی داشته باشد، احتمال این که داروها به طریق صحیح استعمال نشده باشد وجود دارد، به این معنی که یا دستور پزشک به طور درست انجام نشده است (تعداد گرفتن دارو در روز) یا این که دارو به درستی وارد بدن نشده است. این گونه اشتباهات در خیلی از موارد موجب حاد شدن مریضی و خطرناک; شدن آن می شود. برای همین خیلی مهم است که مریض تعلیم داده شود تا داروهای آسمی را بشناسد و طریقه درست گرفتن دارو را یاد بگیرد.
برای این که داروهای آسم بتوانند به محل برونش ها برسند از وسایلی استفاده می شود که شناختن آن مهم است. در اینجا سعی می ;شود در مورد تعداد این دستگاه ها و طریقه استعمال از آن اطلاعات کافی داده شود.
● داروهای آسم و طریقه استعمال آنها
کنترل آسم زیاد آسان نیست بلکه احتیاج مداوم به درمان صحیح دارد که ممکن است سال ها طول بکشد و حتی در برخی از موارد تمام عمر به درازا می; کشد.
برای این بیماری درمان هایی وجود دارد که با وجود این که علاج بخش قطعی نیستند ، باعث می ;شوند در اغلب موارد بیماری تحت کنترل درآید و بیمار از یک زندگی عادی برخوردار شود.
در این میان مسیله چگونگی استفاده صحیح از داروهای مختلف برای آسم مهم است.
موفقیت درمان آسم رابطه مستقیم با پذیرش دارو و عمل صحیح به توصیه;های پزشک دارد.
پس بنابراین هرچه دارو صحیح; تر مصرف شود اثر آن بیشتر است و نیاز مریض به پزشک و درمان آن کمتر می ;شود.
داروهای ضد آسم بسیار و گوناگون هستند و برای استفاده از هر کدام آنها باید کارکرد آنها را شناخت. برخی از بیماران باید از دو دارو یا بیشتر استفاده کنند و ممکن است دستگاه ها با هم فرق کنند و این ممکن است بیمار را کمی سردرگم کند؛; به علاوه این که این داروها باید در طول روز به طور مرتب مصرف شوند.
● استفاده از اتاقک;ها در اسپری
اثر داروهای ضد آسمی موقعی مؤ;ثر است که دارو به طریق کامل وارد ریه شود. برای انجام این کار و جلوگیری از هدر رفتن دارو در هوا از اتاقکی استفاده می; شود که اول دارو را در خود ذخیره می; کند و مریض با استفاده از آن می; تواند از هدر رفتن دارو جلوگیری کند.
استفاده از این اتاقک ها خیلی ساده است. برای بیماران مسن که نمی ;توانند خوب از اسپری استفاده کنند اتاقک های بزرگتر بهتر است. چون ذرات دارو در آن کوچکتر و مقاومت هوا نیز در آن کمتر می ;شود و این به رسیدن دارو در نایژه;های کوچک هوایی خیلی کمک می; کند.
دانیال تارمست
علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند