پیشگیری از بیماریهای قلبی : چربی خون - دیابت - فشار خون بالا - مصرف سیگار - کنترل وزن و تغذیه مناسب

● چربی خون ;;(hyperlipidemia);;

چربی خون از مهمترین عوامل خطرساز برای ایجاد بیمار عروق قلبی و ایجاد سکته ;های قلبی است. چربی خون بالا در فرد مبتلا علامت و نشانه خاصی ایجاد نمی ;کند(مگر در موارد بسیار شدید). رسوب آهسته آن در عروق قلبی با ایجاد پلاکهای ;چربی در طور سالیان فرد را مستعد حملات قلبی می نماید. بنابراین بررسی میزان ;چربی خون از سنین پایین (معمولا 25 سالگی) توصیه می شود. ; آنچه در گزارش آزمایشگاه به عنوان اجزاء چربی خون ذکر می شود شامل کلسترول، ;LDL,HDL; و تری گلیسرید است. ;LDL,HDL; اجزاء کلسترول می باشند که ;LDL; جزء آسیب رسان و مضر آن بوده و ;HDL; جزء محافظت کننده و مفید آن ;می باشد. نکته مهم این است که تفسیر میزان گزارش شده توسط آزمایشگاه برعهده ;پزشک می باشد ؛; به عنوان مثال ;LDL; در حد 160-150 ممکن است در یک فرد ;سالم و بدون عوامل خطرساز دیگر نیاز به درمان دارویی نداشته باشد ولی ;LDL; در ;حد 110 برای یک فرد دیابتی و یا در حضور عوامل خطرساز متعدد پزشک را ملزم به ;شروع درمان دارویی نماید. بنابراین نتیجه آزمایش چربی خون خود را حتماً; به یک ;پزشک (ترجیحاً; متخصص قلب و عروق) نشان دهید. ;

چربی خون بالا در اغلب موارد زمینه ژنتیکی و فامیلی دارد. با این حال برخی از عوامل ;به میزان مصرف الکل و برخی داروها منجر به افزایش اجزاء آسیب رسان و کاهش بخش ;مفید چربی خون می شوند. ورزش منظم، تغذیه مناسب و کاهش وزن اضافی عکس ;اثرات فوق را ایجاد می نماید. درمان چربی خون براساس شرایط بیمار و نظر پزشک انجام ;می شود. در صورت افزایش متوسط چربی خون در فردی که عوامل خطرساز کمی دارد ;ابتدا تغییر رژیم غذایی و الگوی زندگی توصیه می شود. در صورت عدم تغییر کافی در ;میزان چربی خون توسط این روش بعد از 2تا 3 ماه ممکن است نیاز به درمان دارویی باشد. ;در موارد شدید افزایش چربی خون و همچنین در افرادی که عوامل خطرساز زیادی دارند ;از همان ابتدا درمان دارویی در کنار روشهای تغییر الگوی تغذیه و فعالیت تجویز شده و ;آزمایشات دوره ای از جهت تعیین اثر کافی دارو و تنظیم میزان آن انجام می شود. ;

ـ نکته: طبیعی شدن میزان چربی خون با دارو نشانه رفع کامل بیماری چربی خون نیست و ;قطع دارو و عدم رعایت نکات بهداشتی منجر به عود بیماری می شود و روشهای درمانی ;در صورت استمرار منجر به کاهش خطر سکته های قلبی در فرد می شود. رژیم غذایی ;سالم و کم چرب به همه افراد حتی بدون عوامل خطرساز توصیه می شود و بررسی میزان ;چربی خون در افراد سالم از سن 25 سالگی هر 5 سال یک بار لازم است;;.

درمان دارویی چربی خون بالا عمدتاً; برای کاهش جزء ;LDL; کلسترول بوده و شامل ;داروهای لووستاتین سیمواستاتین آتورواستاتین و می باشد. این داروها نقش اثبات شده ;ای در کاهش حملات قلبی و مرگ ومیر در افراد مبتلا به کلسترول بالای خون دارند. ;گاهاً; در موارد افزایش شدید تری گلیسیرید خون نیاز به داروهایی از قبیل جمفیبروزیل یا ;کلوفیبرات می باشد. مهمترین عارضه (اگرچه نادر) داروهای فوق عوارض کبدی و با ;شیوع کمتر عضلانی می باشد. بنابراین مصرف هم زمان داروهای دیگر باید تحت نظر ;پزشک بوده و آزمایشات لازم به صورت دوره ای درخواست شود. ;

● دیابت

;قند موجود در جریان خون گلوکز بوده و برای تولید انرژی به بافتها تحویل داده می شود. ;تنظیم میزان قند خون توسط هورمون انسولین انجام می شود. انسولین در حقیقت موجب ;مصرف گلوکز توسط بافت ها می شود. کاهش تولید انسولین توسط غده پانکراس و یا ;مقاومت بافتها به انسولین منجر به عدم مصرف گلوکز و در نتیجه افزایش میزان قند خون ;علیرغم گرسنگی بافتها می شود. در این شرایط بیماری دیابت ایجاد می شود که با گلوکز ;ناشتای خون بیشتر از 126 میلی گرم در دسی لیتر مشخص می شود. میزان گلوکز ناشتای ;خون بین 110 تا 126 میلی گرم در دسی لیتر نشان دهنده شروع بیماری دیابت و اصطلاحاً; ;عدم تحمل قند خون می باشد. اولین علایم دیابت به صورت تشنگی و تکرر ادرار و ;پرنوشی می باشد و موارد شدید منجربه اختلال هوشیاری، نارسایی کلیوی و اسیدی شدن ;خون می شود.; با این حال باید در نظر داشت که اغلب مبتلایان به دیابت علایم مختصر داشته و از ;بیماری خود آگاه نمی باشند. این در حالی است که قند بالای خون به صورت خاموش ;وبی صدا منجر به نارسایی کلیوی، تخریب اعصاب و عروق و عوارض شدید چشمی شده ;و زمینه ساز سکته های قلبی زودرس و نارسایی قلبی می باشد. بنابراین آزمایشات دوره ای ;برای بررسی میزان قند خون حتی در افراد بی علامت ضروری است. ;

عدم تولید انسولین توسط غده پانکراس ، دیابت تیپ1 است که عمدتاً; در سنین جوانی ;دیده می شود. دیابت تیپ2 که شیوع بسیار بیشتری دارد ناشی از مقاومت بافت ها به ;انسولین بوده و زمینه ژنتیک و فامیلی بسیار قوی دارد. چاقی و بی تحرکی در این رابطه ;بسیار تأ;ثیرگذار بوده و کنترل وزن و فعالیت ورزشی در پیشگیری از دیابت و کنترل آن ;نقش بسزایی دارند. در صورت ابتلای فرد به بیماری دیابت درمان سریع ضروری است .در ;موارد عدم تحمل قند که گلوکز خون ناشتا بین 126-110 میلی گرم در دسی لیتر است. ;کاهش وزن، تغذیه مناسب و فعالیت ورزشی توصیه شده و بررسی سایر عوامل خطرساز ;نظیر فشار خون و چربی خون بالا جهت اصلاح در صورت وجود انجام می شود. قند خون ;بالاتر از 126 میلی گرم در دسی لیتر نیاز به درمان دارویی دارد و در موارد خفیف از ;درمانهای خوراکی نظیر مت فورمین ویا گلیبن کلامید و در موارد غیر قابل کنترل از ;انسولین تزریقی استفاده می شود. کنترل منظم قند خون در آزمایشگاه و ترجیحاً; توسط ;دستگاه های دیجیتال گلوکومتر در منزل برای مناسب بودن درمان الزامی است. مراجعه ;دوره ای جهت بررسی عوارض کلیوی و چشمی تحت نظر متخصص مربوطه انجام می ;شود. ;

در رابطه با عوارض قلبی عروقی دیابت، کنترل فشار خون و چربی خون بسیار اهمیت ;دارد. فشارخون یک فرد دیابتی باید کمتر از 80/130 میلیمتر جیوه باشد و میزان جزء ;LDL; کلسترول باید کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر باشد. در غیر این صورت درمان ;دارویی لازم است. قطعاً; مصرف سیگار در یک فرد دیابتی حکم خودکشی را داشته و باید ;شدیداً; مورد اجتناب باشد. عوارض ناشی از آسیب های عروقی در بیماران دیابتی شدیدتر ;بوده و لزوم تشخیص سریع آن را مطرح می سازد؛; بنابراین هرگونه علایمی از قبیل ;احساس سنگینی در قفسه سینه و تنگی نفس در هنگام فعالیت هشدار دهنده بوده و لزوم ;مراجعه به متخصص قلب را گوشزد می کند. ممکن است قبل از شروع فعالیت ورزشی در ;فرد دیابتی نیاز به بررسی از نظر قلبی باشد. ;

● فشار خون بالا ;;(Hypertension);

;;فشار خون داخل سرخرگ ها توسط میزان قدرت پمپ عضلانی قلب و مقاومت ;و سختی دیواره سرخرگ ها ایجاد شده و برای خونرسانی مناسب به بافت ها لازم ;است . با این حال افزایش نامتناسب این فشار ( که توسط واحد میلیمتر جیوه اندازه ;گیری می شود ) در طولانی مدت باعث تخریب دیواره سرخرگ ها ( مخصوصاً; عروق ;قلبی و مغزی ) شده و خطرناک است . سکته قلبی ( انفارکتوس ) و سکته مغزی ( ;براثر انسداد سرخرگی و یا پارگی عروق آن ) نارسایی کلیوی ،عوارض چشمی ;ونارسایی قلب از عوارض مهم فشار خون بالا می باشند. نکته مهم اینست که فرد مبتلا ;به فشار خون بالا ( مگر در موارد بسیار شدید ) علامت خاصی نداشته و فقط با کنترل ;دوره ای و منظم فشار خون در فرد می توان به وجود آن پی برد و درمان مناسب و ;جلوگیری از عوارض وخیم آن را شروع کرد . اندازه گیری فشار خون معمولاً; توسط دستگاههای جیوه ای وکاملاً; آسان انجام ;می شود . میزان فشار خون به واحد میلیمتر جیوه بوده و شامل 2 جزء است . جزء اول ;فشار خون در هنگام انقباض قلب بوده و اصطلاحاً; فشار سیستولی نام دارد . جزء دوم ;فشار خون در هنگام استراحت قلب بوده و اصطلاحاً; فشار دیاستولی نام دارد . فشار ;خون 90/140 ( 140 روی 90 ) یعنی فشار سیستولی 140 و فشار دیاستولی 90 میلیمتر ;جیوه.; بهترین میزان فشار خون در صورتی است که فشار سیستولی کمتر از 120 و فشار ;دیاستولی کمتر از 80 میلیمتر جیوه می باشد ( اصطلاحاً; کمتر از 12 روی 8 ). مقادیر ;بالاتر از 90/140 معمولاً; نیاز به درمان دارند که البته ممکن است ابتدا با رژیم غذایی ;مناسب و کاهش وزن و فعالیت ورزشی به درمان آن پرداخت و در صورت عدم ;موفقیت این روش ، درمان دارویی را شروع کرد . البته ممکن است در برخی بیماران ;مثلاً; افراد دیابتی و یا در صورت وجود عوامل خطر ساز متعدد آستانه شروع درمان ;دارویی پایین تر باشد ( 85/130 ). ;

چاقی ، تحرک کم ،تغذیه نامناسب از مهمترین عوامل ایجاد کننده فشار خون بالا ;در جامعه ما می باشد و می توان با ورزش منظم ، حفظ وزن مناسب و رژیم غذایی ;سالم از ایجاد این بیماری پیشگیری کرد و یا موارد خفیف و متوسط فشار خون بالا را ;کنترل کرد . با این حال در صورت وجود فشار خون بالا و عدم کنترل آن توسط ;روشهای فوق ،شروع درمان دارویی کاملاً; حیاتی بوده و برای پیشگیری از عوارض ;کشنده آن باید انجام شود .;

داروهایی که برای کنترل فشار خون بکار می روند بسیار متنوع بوده و براساس شرایط ;بیمار و نظر پزشک انتخاب شده و پیگیری دوره ای از نظر موفقیت درمان و عوارض ;احتمالی داروها و تصمیم گیری در رابطه با تغییر میزان دارو و یا تعویض دارو ، لازم ;است . ممکن است برای رسیدن به فشار خون ایده آل چندین بار تغییر میزان دارو و ;یا تعویض دارو لازم باشد .;

ـ نکته مهم : گاهاً; در برخی بیماران این تصور ایجاد می شود که با رسیدن فشار خون به ;حد ایده آل بیماری ایشان درمان شده و باید درمان قطع شود ؛; قطع دارو و برگشتن به ;عادات غذایی قبل منجر به عود فشار خون شده و فقط با کنترل و درمان دارویی علایم ;فشار خون می توان از عوارض آن جلوگیری کرد .;

میزان نمک مصرف شده در فرد مبتلا به فشارخون بالا ، در تنظیم فشارخون و موفقیت ;درمان دارویی بسیار حایز اهمیت است . میزان توصیه شده مصرف نمک کمتر از 2 ;گرم روزانه است . عدم استفاده از نمک در هنگام طبخ غذا در این زمینه بسیار کمک ;کننده است . ضمناً; توجه به میزان نمک موجود در غذاهای آماده از قبیل ;fast-food; و ;یا کنسروها مهم می باشد .; فشار خون بسیار شدید (فشار سیستولی بیشتر از 180 و فشار دیاستولی بیشتر از 110 ;میلیمتر جیوه ) با خطر عوارض زودرس از قبیل خونریزی مغزی ویا نارسایی کلیوی ;حاد همراه می باشند و ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان و استفاده از داروهای ;تزریقی جهت کنترل فوری فشار خون باشد . در صورت توصیه پزشک به بستری ;هیچگاه از این امر اجتناب نکنید .;کنترل فشار خون درصورت طولانی مدت از طریق مراجعه منظم به پزشک و ;ترجیحاً; استفاده از دستگاه های کنترل فشارخون در منزل (مخصوصاً; انواع دیجیتالی) ;انجام شده و جهت رسیدن به هدف، لازم می باشند .ممکن است هولتر فشارخون ;;(دستگاه فشارخون دیجیتالی متصل به بیمار) برای 48- 24 ساعت برای بیمار در نظر ;گرفته شود تا فشارخون در طول شبانه روز درهنگام فعالیت و استراحت ارزیابی شده ;و درمان مناسب طبق آن انجام شود . ; مصرف سیگار و دخانیات در فرد مبتلا به فشار خون ، علاوه بر افزایش فشارخون با ;خطر بسیار بالای حمله های قلبی همراه است و حتماً; باید قطع شود .;گاهاً; برخی موارد فشارخون بالا (مخصوصاً; انواع شدید ) ناشی از علل قابل برگشت ;نظیر تنگی سرخرگ کلیوی و یا بیماریهای غدد می باشد . در این موارد درمان عوامل ;ایجاد کننده ممکن است با بهبود فشارخون همراه باشند . ;

● کنترل وزن و تغذیه مناسب

افزایش وزن (چاقی) در جامعه صنعتی کاملاً; در ارتباط با بیماریهای قلب و عروق ;می باشد و منجر به افزایش شیوع فشار خون بالا ، دیابت و چربی خون بالا می شود . ;جهت تعیین تناسب وزن در فرد از واحد ;;( body mass index ) BMI; استفاده ;می شود . روش محاسبه این واحد از تقسیم وزن بر واحد کیلوگرم بر قد ( به واحد ;متر ) می باشد؛; مثلاً; عدد ;BMI; در یک فرد 80 کیلوگرمی که قد 170 سانتی متر دارد ;از تقسیم عدد 80 بر (7/1)به توان 2 بدست آمده و حدود 27 می باشد . ;BMI; بین 25-20 ;نشان دهنده وزن ایده آل است. ;BMI; بین 25 تا 30 نشان دهنده اضافه وزن و ;BMI; ;بیش از 30 معادل چاقی بوده که با افزایش این عدد خطر مسایل قلبی- عروقی افزایش ;می یابد . ; مؤ;ثرترین روش کنترل وزن، کاهش کالری مصرفی توأ;م با فعالیت ورزشی می باشد . ;در این رابطه مشاوره با متخصص تغذیه بسیار کمک کننده است . ;مهمترین رکن در تغذیه مناسب جهت پیشگیری از مسایل قلبی- عروقی خودداری از ;مصرف چربی های اشباع شده می باشد . این چربی ها در روغن های جامد و چربی ;حیوانی ( شامل گوشت قرمز ، خامه و کره ) موجود بوده و بیشترین آسیب را بر ;دیواره عروق قلب وارد می کنند . اگر چه روغن های غیر اشباع موجود در روغن های ;مایع ضرر کمتری دارند با این حال استفاده غیرمعمول از این نوع چربی و چربی بیش ;از حد غذا منجر به آسیب عروقی و اختلال در میزان چربی خون می شود . در این ;زمینه برخی روغن های گیاهی از جمله روغن زیتون و چربی موجود در ماهی استثناء ;بوده و مصرف این روغن ها با کاهش چربی مضر خون و افزایش جزء مفید کلسترول ;همراه بوده و قابل توصیه است . ;میوه و سبزیجات نیز از ارکان مهم یک رژیم غذایی و بهداشتی بوده در این زمینه 4-3 ;بار مصرف میوه روزانه و مصرف سبزیجات همراه با غذا قابل توصیه است .; هیچ یک از داروهای حاوی ویتامین و یا مکمل های تقویتی و آنتی اکسیدان ،اثر اثبات ;شده ای در پیشگیری از حوادث قلبی- عروقی نداشته و قابل توصیه نمی باشد . ;