تومورهای هیپوفیز رشد غیرطبیعی در غده هیپوفیز که باعث فعالیت بیش از معمول سایر غدد درون ریز می گردد. تومورهای هیپوفیز ممکن است خوش خیم و یا بدخیم باشند، ولی حتی در صورت بدخیم بودن نیز این تومورها به ندرت به سایر نواحی بدن گسترش می یابند. تومورهای هیپوفیز در هر دو جنس و در همه سنین دیده می شوند، ولی در سنین 50-30 سال شایعترند.
● علایم شایع :
▪ سردرد در ناحیه پیشانی
▪ تهوع و استفراغ
▪ تشنج
▪ آبریزش بینی
▪ تشنگی بیش از معمول
▪ تغییرات در قاعدگی
▪ افزایش وزن توجیه نشده
▪ عقب افتادگی رشد یا رشد بیش از حد در کودکان
▪ قند خون پایین
▪ فشار خون پایین
▪ از دست رفتن دید محیطی
▪ علایم اختلالات سایر غدد درون ریز
▪ تاری دید، دوبینی ، منگی یا افتادگی پلک ناشی از فشار تومور بر روی اعصاب چشم
● علل بیماری:
علت این تومورها ناشناخته است ، ولی برخی انواع آنها ممکن است ناشی از یک صفت ژنتیکی غالب باشند.
● عوامل افزایش دهنده خطر:
شناخته .
● پیشگیری :
پیشگیری خاصی ندارند.
● عواقب موردانتظار:
اگر تومور به خارج از هیپوفیز گسترش نیافته باشد با جراحی قابل علاج است . در صورت گسترش به سایر نواحی بدن معمولاً; عوارض کشنده مورد انتظار است .
● عوارض احتمالی :
▪ از دست رفتن حس بویایی
▪ عدم تعادل هورمونی شدید
▪ عوارض زیر ممکن است پس از جراحی تخفیف یافته و یا معکوس گردند: کوری
● درمان :
بررسی های تشخیصی ممکن است شامل آزمایش های مایع مغزی نخاعی و خون ، رادیوگرافی جمجمه ، سی تی اسکن یا ام آرآی مغز، آنژیوگرافی و بررسی های بینایی باشد. درمان ممکن است شامل جراحی به منظور برداشت تومور، اشعه درمانی . هورمون درمانی و یا ترکیبی از این سه درمان باشد. این بیماران باید از دستبند یا گردنبند هشداردهنده طبی که نشان دهنده کمبودهای هورمونی آنها و راه درمانی مناسب آن باشد، استفاده کنند.
● داروها:
▪ مسکن ها
▪ داروهای ضدسرطان
▪ داروهای هورمونی به عنوان جایگزین کمبودهای هورمونی برای تمام عمر که ممکن است مکرراً; نیاز به تنظیم مقدار مصرف آنها باشد.
● فعالیت :
پس از جراحی به تدریج فعالیت های طبیعی خود را از سر بگیرید.
● رژیم غذایی :
رژیم خاصی نیاز نیست .
● در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید:
▪ عود هریک از علایم
▪ ترشح شفاف از بینی
▪ خونریزی از محل جراحی
▪ علایم عفونت عمومی ، نظیر تب ، لرز، درد عضلانی و سردرد
▪ اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان دارای علایم تومور هیپوفیز باشید.
● اصول تشخیصی
▪ کم کاری غده هیپوفیز: کاهش ترشح یک یا چند عدد از هورمون های محرک ترشح، از هیپوفیز.
▪ سندرم افزایش ترشح هیپوفیز: آکرومگالی و ژیگانتیسم، بیماری کوشینگ، آمنوره، گالاکتوره
▪ نقایص بینایی: به صورت تیپیک همی آنوپی های دوطرفهٔ تمپورال رخ می دهد.
▪ گسترش به ناحیهٔ بالای زین ترکی که توسط MRI مشخص می شود.
آدنوم های هیپوفیز برحسب اندازهٔ آنها به میکرودآدنوم ها که کمتر از یک سانتی متر قطر دارند و ماکروآدنوم ها با قطر بالای یک سانتی متر تقسیم بندی می شوند.
● علایم بالینی
آدنوم های فعال از لحاظ اندوکرین سندرم های مشخصی را ایجاد می کنند و تومورهای بزرگتر ممکن است سبب تابلویی مخلوط از افزایش ترشح هورمونی و کم کاری هیپوفیز گردند. از آنجایی که ترشح تومور ممکن است متناسب با اندازه آن نباشد، آدنوم های فعال از لحاظ اندوکین توسط اندازه گیری های هورمونی و تایید رادیولوژیک که عمدتاً; با MRI می باشد، تشخیص داده می شوند. اختلالات اندوکرینی در آدنوم هایی که هورمون ترشح نمی کنند ناشی از کم کاری هیپوفیز می باشد. هورمون های LH, FSH, GH در مراحل اولیه متأ;ثر می شوند و TSH و ACTH در مراحل دیررس افت خواهند کرد. گاهی اوقات آدنوم های هیپوفیزی ممکن است قبل از تأ;ثیر گذاشتن مستقیم روی ساختمان های بالای زین ترکی به خارج زین ترکی گسترش یافته و سبب ایجاد توده های داخل جمجمه ای و بزرگ گردند ولی به طور تیپیک اولین تظاهر این تومورها اختلال بینایی است که ناشی از گسترش رو به بالای تومور و فشار بر عصب و کیاسمای بینایی می باشد. در 90% بیماران با درگیری بینایی، این درگیری به صورت گونه ای از بال تمپورال همی آنوپی می باشد که در واقع گرفتاری در میدان های تمپورال هر دو چشم است. هیپرپرولاکتینمی شایع ترین علت آمنوره - گالاکتوره است و اغلب خانم های جوان با این تابلوی بالینی دارای میکروآدنومی هستند که پرولاکتین ترشح می کند. آدنوم های هیپوفیز در مردان شیوع کمتری دارد ولی می تواند سبب ناتوانی جنسی و کاهش میل جنسی شوند.
● تشخیص های افتراقی
MRI امروزه با مقاطع کورونال و ساژیتال خود می تواند تقریباً; تمام تومورهای داخل زین ترکی حتی کوچکترین آنها که کمتر از 2 میلی متر قطر دارند را نشان دهد و همین طور گسترش تومور به خارج زین ترکی را هم مشخص می سازد.بقیهٔ توده ها از جمله کرانیوفارژوم ها و آنوریسم های بزرگ هم می توانند مشابه آدنوم های غیرفعال از لحاظ هورمونی باشند ولی MRI قادر به افتراق این موارد از یکدیگر می باشد. هیپرپرولاکتینمی می تواند ناشی از داروهای خاصی باشد (مثل فنوتیازین ها) و یا اینکه شامل اختلالات اندوکین دیگر مثل هیپوتیروییدی هم باشد.
● درمان
میکروآدنوم های ترشح کنندهٔ پرولاکتین باید توسط جراحی میکروسکوپی از طریق استخوان اسفنویید خارج گردند، تنها مواردی که خیلی بزرگ باشند احتیاج به کرانیوتومی دارند. برای بیمارانی که دارای میکروآدنوم هستند و تمایل به حامله شدن دارند، جراحی میکروسکوپی از راه اسفنویید نتایج بسیار خوبی داشته است. درمان غیرجراحی، شامل تجویز نامحدود بروموکریپتین به همراه روش های جلوگیری از بارداری و پیشگیری دقیق و منظم می باشد.درمان اولیهٔ آکرومگالی و بیماری کوشینگ، جراحی از طریق اسفنویید می باشد و رادیاسیون برای تومورهایی که به طور کامل قابل خارج ساختن نمی باشند، به کار می رود.
پایگاه اطلاع رسانی پزشکی ایران سلامت