● مقدمه :
ضعف عمومی یک بیماری نیست بلکه یک شکایت است و می تواند شکایت آغازین هر بیماری باشد. برخورد صحیح و مناسب کادر پزشکی با بیماری که با این شکایت به درمانگاه مراجعه می کند موجب جلوگیری از صرف وقت و هزینه ومراجعه بی مورد به پزشکان گوناگون می شود،بخصوص در جاهایی که دسترسی به امکانات تخصصی آسان نیست باعث می شود که بیمار سریعتر به پزشک یا متخصص ارجاع داده شود تا از عوارض تأ;خیر در درمان مصون بماند.خستگی یکی از شایع ترین نشانه هایی است که بیمار به خاطر آن به پزشک و مراکز بهداشتی درمانی مراجعه می نماید. خستگی احساسی است که توسط بیمار و به صور مختلف از جمله : بی حالی ، کسالت و زود خسته شدن ، فقدان انگیزه و نیرو، ازدست دادن میل و علاقه به کارهای روزمره شادابی کم یا احساس یأ;س وناامیدی بیان می شود; همچنین به صورت احساس باطنی ضعف و میل شدید به استراحت یا خوابیدن نیز بیان می گردد.
نکاتی که در جهت تشخیص و درمان صحیح و به موقع علت ضعف باید موردتوجه کادر درمانی قرارگیرندعبارتند از:
1) گرفتن شرح حال دقیق و کامل از بیمار که زمان شروع و کیفیت آن درطول روز - ارتباط آن با ماده غذایی خاص - سابقه بیماری قبلی - سابقه زایمان و باید به دقت سؤ;ال شود.
2) انجام معاینات لازم مانندگرفتن فشارخون ، درجه حرارت و بایدبه سایر علایم همراه نیز توجه کرد.
به طور مثال مشاهده موهای زبر،ریزش یک سوم خارجی ابروها، صدای خشن ، حالت خمیری پوست به نفع کم کاری غده تیرویید می باشد و یاافزایش ضربان قلب ، لرزش ، موهای نازک ، کف دست های گرم و مرطوب به نفع پرکاری تیرویید است ; همچنین رنگ پریدگی پوست و ملتحمه حاکی از وجود کم خونی است . زبان صاف وشفاف و ترک خوردگی کنار لبها نشانه کمبود ویتامین ها می باشد. بیماری که باخارش مراجعه می کند و در معاینه کبدبزرگی دارد که ممکن است همراه بازردی یا بدون زردی باشد نشانه هپاتیت است . مشاهده کبودی پوست بدن که گاهی همراه با رنگ پریدگی است دلیل کمبود پلاکت است که ممکن است که بخشی از یک اختلال خونی باشد. وجود تب یک بیماری عفونی را مطرح می کند و یا پایین بودن فشارخون همراه با تغییر رنگ پوست نشانه نارسایی غده فوق کلیوی است .به هر حال بیماری که با ضعف عمومی مراجعه می کند از زمان ورود بیمار ومشاهده او تا پایان معاینه بالینی می توان حدس هایی زد و برای اطمینان می توان از آزمایش های مختلف کمک گرفت .
3) تهیه نمونه آزمایشگاهی درصورت لزوم مانند تهیه نمونه خلط،مدفوع ، لام خون ، آزمایش کامل ادرار وخون
4) تشخیص بیماری بر اساس شرح حال و معاینات و با توجه به بیماری های شایع در منطقه
5) آموزش موارد بهداشتی موردنیاز به بیمار و اطرافیانش
6) ارجاع به پزشک در صورت لزوم
7) پیگیری صحیح و به موقع بیمار.
● علل خستگی :
خستگی ناشی از کارهای زیادروزانه یا فعالیت جسمی مداوم امری طبیعی است . خستگی ممکن است دراثر استرس های طولانی مدت هیجانی یا فشارهای عصبی نیز به وجود آید; درچنین شرایطی چون علت خستگی معمولا برای بیمار روشن است ، لذا ندرتا به پزشک مراجعه می کند، باوجود این خستگی مزمن یک حالت طبیعی نیست .
مهمترین علل خستگی مزمن :
الف) خستگی با منشأ; روانی (80درصد علل ):
1) اضطراب و استرس
2) افسردگی
ب) خستگی با منشأ; جسمی (20درصد علل ):
1) بیماری های عفونی (بیماری های تب دار مانند تب مالت ،سل ، ایدز یا بیماری های وابسته به ایدز، سندروم خستگی بعد ازبیماریهای ویروسی ).
2) اختلالات متابولیک و غدددرون ریز: کم کاری تیرویید، پرکاری غده پاراتیرویید، کم کاری هیپوفیز،پایین بودن قند خون ، دیابت ، اورمی ،کمبود پتاسیم در خون ، کمبود سدیم .
3) اختلالات خونی : آنمی ، کم خونــی ، لنفــوم ولوسمی (سرطانهای خون )
4) بیماری های کلیوی :نارسایی حاد کلیه - نارسایی مزمن کلیه
5) بیماری های کبدی :هپاتیت حاد، هپاتیت مزمن و سیروز کبدی (چروک شدن کبد یا از کارافتادن کبد).
6) بیماری های التهابی : بیماری های بافت همبند، بیماری های التهابی روده
7) بیماری های ریوی مزمن
8) بیماری های قلبی عروقی مزمن
9) سرطان ها
10) سندرم خستگی مزمن
11) بیماری های عضلانی - عصبی
12) علل متفرقه :
ـ مصرف داروهایی مانند آنتی هیستامین ها، آرام بخش ها، داروهای روانپزشکی ،داروهای ضدفشارخون و سؤ; مصرف داروها
ـ الکلیسم (مصرف الکل )
ـ درد مزمن
ـ کار بیش از حد
ـ زایمان
ـ رژیم های غذایی نادرست .
● نتیجه گیری :
به طور خلاصه نتیجه می گیریم که از شرح حال بیماران مبتلا به خستگی مطالب زیادی را می توان به دست آورد، شایعترین علت خستگی منشأ; روانی داشته و در اثر اضطراب ،عصبانیت یا منازعات مزمن به وجودمی آید، لذا یک بررسی دقیق ازوضعیت روحی روانی بیمار و زندگی وی الزامی است ; همچنین یک علت ایجاد خستگی واکنش های افسردگی است که با ضعف ، بی اشتهایی ، کاهش وزن ، فقدان احساس ، بی خوابی ،گوشه گیری ، فقدان میل و انگیزه درانجام کارهای روزانه و خودکم بینی همراه می باشد. بیماران مبتلا به خستگی ناشی از اضطراب به طور کلی موقع رفتن به بستر و همچنین هنگام بیدارشدن در صبح خسته هستند. به نظر می رسد خستگی ناشی از علل روانی در طول روز کاهش یابد.بسیاری از بیماران اظهار می دارند که همیشه خسته بوده و هر قدر استراحت می کنند یا می خوابند خستگی آنهابرطرف نمی شود و استراحت به آنهانیرو نمی بخشد. معمولا بررسی بیشترمشخص می کند که خستگی به طورقابل ملاحظه ای نوسان دارد طوری که در یک زمان احساس خستگی می کندو در زمان دیگر که فقط چند دقیقه طول می کشد احساس نیرو می نماید وقادر است همه وظایف محوله را بخوبی انجام دهد; سردرد، دردهای عضلانی وضعف به طور شایع همراه با خستگی مشاهده می شوند. خستگی ناشی ازبیماری های جسمی به صورت کاهش فعالیت ، استراحت و خواب تظاهرمی کند. احتمالا بیمار هنگام صبح بدون خستگی از خواب برمی خیزد ولی فعالیت کمتر از کار معمولی وی راخسته می کند. انکار یا کم اهمیت شمردن خستگی در بیماری که خسته به نظر می رسد و یا طبق اظهارات افرادخانواده ، کسل و خسته شده است ،معمولا نشانه یک بیماری عضوی است تا یک اختلال روانی .
بیماری که در ظاهر رنگ پریده ،زرد و بیمارگونه است و به نظر خسته وفرسوده می آید و دارای گونه های فرورفته و پشت خمیده است ، احتمالایک بیماری عضوی دارد. در تمام بیماران انجام یک معاینه عمومی وکامل و بخصوص معاینه عصبی الزامی است . اقدامات تشخیصی (مثل شمارش سلول های خونی ،سدیمانتاسیون ، کامل ادرار، تست های بیوشیمیایی ، تست های تیرویید، قندخون ، رادیوگرافی سینه ، نوار قلب و درصورت لزوم بررسی از نظر ایدز وبیماری های بافت همبند) جهت ردکردن علل عضوی بیماری الزامی است . در صورتی که علت عضوی خاصی مشخص شد بیمار را تحت نظرگرفته تا زمانی که بتوان با دلیل ، وجودیک بیماری عمومی را رد نمود. اگراقدامات تشخیصی اولیه در بیماری که غیر از خستگی مشکلی ندارد منفی باشد معمولا خستگی منشأ; روانی دارد.لازم است خستگی از ضعف عضلانی که به صورت کاهش قدرت یک یا چندعضله (به صورت فلج کامل یا ناقص )بروز می نماید و می تواند ناشی ازبیماری عضله ، سیستم عصبی یااختلالات الکترولیتی باشد افتراق داده شود. بنابراین همکاران توجه کنند که هر بیماری که با شکایت ضعف عمومی مراجعه کرد،باید به دقت به سخنانش گوش داد و باحوصله شرح حال گرفت و سپس درصورت نیاز اقدامات تشخیصی و درمانی را انجام داد و در صورت نیاز به متخصص مربوطه ارجاع داد.
1) گرفتن شرح حال دقیق و کامل از بیمار که زمان شروع و کیفیت آن درطول روز - ارتباط آن با ماده غذایی خاص - سابقه بیماری قبلی - سابقه زایمان و باید به دقت سؤ;ال شود.
2) انجام معاینات لازم مانندگرفتن فشارخون ، درجه حرارت و بایدبه سایر علایم همراه نیز توجه کرد. به طور مثال مشاهده موهای زبر،ریزش یک سوم خارجی ابروها، صدای خشن ، حالت خمیری پوست به نفع کم کاری غده تیرویید می باشد و یاافزایش ضربان قلب ، لرزش ، موهای نازک ، کف دست های گرم و مرطوب به نفع پرکاری تیرویید است ; همچنین رنگ پریدگی پوست و ملتحمه حاکی از وجود کم خونی است . زبان صاف وشفاف و ترک خوردگی کنار لبها نشانه کمبود ویتامین ها می باشد. بیماری که باخارش مراجعه می کند و در معاینه کبدبزرگی دارد که ممکن است همراه بازردی یا بدون زردی باشد نشانه هپاتیت است . مشاهده کبودی پوست بدن که گاهی همراه با رنگ پریدگی است دلیل کمبود پلاکت است که ممکن است که بخشی از یک اختلال خونی باشد. وجود تب یک بیماری عفونی را مطرح می کند و یا پایین بودن فشارخون همراه با تغییر رنگ پوست نشانه نارسایی غده فوق کلیوی است .به هر حال بیماری که با ضعف عمومی مراجعه می کند از زمان ورود بیمار ومشاهده او تا پایان معاینه بالینی می توان حدس هایی زد و برای اطمینان می توان از آزمایش های مختلف کمک گرفت .
3) تهیه نمونه آزمایشگاهی درصورت لزوم مانند تهیه نمونه خلط،مدفوع ، لام خون ، آزمایش کامل ادرار وخون
4) تشخیص بیماری بر اساس شرح حال و معاینات و با توجه به بیماری های شایع در منطقه
5) آموزش موارد بهداشتی موردنیاز به بیمار و اطرافیانش
6) ارجاع به پزشک در صورت لزوم
7) پیگیری صحیح و به موقع بیمار
پزشکان بدون مرز