حالا دیگر همه آنفلوآنزای خوکی را می شناسند. روزی که خبر شناسایی ویروس جدید آنفلوآنزا در مکزیک منتشر شد، هیچ کس فکر نمی کرد این آنفلوآنزا نوع A در آینده نزدیک به تیتر اول تمام نشریات پزشکی تبدیل شود. پس از باز شدن پای این ویروس به کشور افراد بسیاری در این زمینه اظهارنظر کردند. بیماری زایی، مرگ و میر، سرعت انتشار و خلاصه از همه چیز ویروس آنفلوآنزا صحبت به میان آمد. تا اینکه کم کم خبرها رنگ و بوی تکرار به خود گرفت...
خبرگزاری ها و نشریات پزشکی هم که در حوالی انتخابات ریاست جمهوری، همایش و سمینار دندان گیری در حوزه سلامت در اختیار نداشتند، تمام تلاش خود را برای پوشش هر چه بیشتر بحث آنفلوآنزای خوکی به کار گرفتند. این روند به تدریج از انعکاس خبر به سمت تولید خبر پیش رفت و بیماری بیشتر از پیش جلوه کرد. کمبود داروهای ذخیره شده در کشور، موارد مرگ ناشی از بیماری در کشور، خطرات بی شمار در مدارس و...
بیماری آنفلوآنزای نوع A با توجه به همه گیری آن دارای ابعاد اجتماعی فراوانی شده است و علاوه بر سلامت فردی، می تواند سلامت اجتماعی و روانی جامعه را نیز تحت تاثیر قرار دهد. با توجه به اخبار منتشر شده در این خصوص در این شماره با دکتر محمدباقر صابری زفرقندی، مدیر کل دفتر سلامت روانی و اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت گفتگویی انجام دادیم و نظر ایشان را درباره تاثیر این پدیده بر سلامت اجتماعی و روانی جویا شدیم.
▪ نقش همه گیری بیماری ها را در سلامت اجتماعی چگونه بوده است؟
ـ همیشه در اتفاقاتی از این دست ترس وجود دارد. ترس از آسیب یا صدمه دیدن. ترس از بیمار شدن هم یک واکنش طبیعی است و در مواردی مثل همه گیری آنفلوآنزای خوکی تعجبی ندارد اگر افراد جامعه از این موضوع هراس داشته باشند اما باید دید این ترس تا چه حد مربوط به بیماری است و تا چه حد به عوامل دیگر. انتقال خبرهای داغ و غیرواقعی به جامعه و بزرگ جلوه دادن یک موضوع، می تواند نگرانی هایی را در این مورد ایجاد کند. پرداختن به هر موضوعی، بیش از آنچه که هست، می تواند با حساس کردن مردم مشکلاتی را برای سلامت روانی جامعه به وجود بیاورد. مشکلاتی که شاید نگرانی از تاثیر منفی آن در روند طبیعی زندگی افراد، بیش از نگرانی از خود آن موضوع باشد.
▪ آیا در مورد آنفلوآنزای خوکی هم وضعیت به همین صورت است؟
ـ این مساله نه تنها در مورد اخیر (آنفلوآنزای خوکی) بلکه در تمام مسایل در بعد اجتماعی قابل بررسی است. ایجاد نگرانی در جامعه و احساس عدم امنیت، سلامت روانی افراد را دچار مخاطره می کند. اگر این بزرگنمایی در مواردی مثل زمین لرزه باشد که فرد در آن امنیت خود را دچار تهدید ببیند و احساس ناامنی کند، عوارض روحی و روانی زیادی برای او به وجود خواهد آمد که حتی از آسیب های آن خطر احتمالی بیشتر خواهد بود. در مورد آنفلوآنزای نوع A یا همان آنفلوآنزای خوکی طبق تحقیقات انجام شده، خطر این بیماری در مقایسه با آنفلوآنزای فصلی تفاوت چندانی ندارد و حتی به عقیده بسیاری از محققان خطر آن کمتر از انواع دیگر است، یعنی بیشتر گروه های پرخطر (کودکان، کهنسالان، زنان باردار و مصرف کنندگان داروهای سرکوب گر ایمنی) را تهدید می کند. در چنین شرایطی انتشار اخباری که این بیماری و خطر آن را بزرگ تر از آنچه هست نشان دهد، در مردم ایجاد نوعی هراس کرده و جامعه را دچار تهدیدهای جدی می کند.
▪ یعنی اطلاع رسانی در مورد آنفلوآنزای خوکی غلط بوده است؟
ـ حساسیت موضوع آنفلوآنزا در ابتدای شیوع جهانی بیماری و عدم اطلاع و آگاهی کافی باعث شد اطلاعات به شکل غلط به مخاطب انتقال پیدا کند. مساله ای که شیوع آنفلوآنزا را برای مجامع بهداشتی مورد اهمیت کرده، سرعت انتشار ویروس است نه تلفات جانی مربوط به آن ولی نحوه گزارش مطلب از سوی رسانه ها به نحوی بود که مردم از جان خود بیمناک شدند. اگر وسعت اطلاعات رسانه ها و شکل اطلاع رسانی آنها به مردم به شیوه ای بود که از ابتدا می دانستند با چه عاملی روبه رو هستند، وضعیت خیلی بهتر از این بود.
▪ آیا هنوز هم اطلاع رسانی و اخبار در این مورد اشتباه است؟
ـ نه، خوشبختانه امروز آگاهی اصحاب رسانه در زمینه این بیماری بیشتر شده و اخبار شکل مطلوب تری به خود گرفته اند و التهاب های ایجاد شده در اوایل بروز این بیماری کم کم به حالت اول برمی گردد.
▪ نقش وزارت بهداشت در این زمینه چیست؟
ـ وزارت بهداشت به عنوان یک دستگاه تخصصی باید اطلاعات درست را به صورت واضح، بر مبنای علمی و به موقع در اختیار رسانه ها قرار دهد و راهکارهای مراقبتی در این زمینه را نیز برای مخاطبان خود ارایه کند. درواقع متخصصان باید همه مطالب را به همان صورت که هست به مردم انتقال دهند تا بزرگنمایی در مورد اتفاقات موجب از بین رفتن آرامش اجتماعی نشود.
▪ آیا نمی توان این بزرگنمایی را راهکاری برای جدی تر گرفتن موضوع به وسیله مردم دانست؟
ـ به هیچ وجه این توجیه قابل پذیرش نیست. در موضوعات علمی و اجتماعی این کار اشتباه است. تمام مسایل در این مورد باید علمی و مبتنی بر واقعیت باشد، نه باید با بزرگنمایی و شایعه سازی جامعه را دچار التهاب کرد و نه باید بی دلیل مردم را در مورد اتفاقات مختلف خوش گمان کرد.
▪ از چند هفته گذشته موضوعاتی درباره نحوه ارتباط افراد با هم در جوامع مختلف مطرح شده است و این سمت حرکت موضوع به نحوی است که گویا باید برخی فرهنگ های سنتی مثل دست دادن و روبوسی طی زمان از معاشرت های ما حذف شود. این موضوع را از لحاظ اجتماعی چه طور ارزیابی می کنید؟
ـ جدا از مسایل مربوط به علوم پزشکی و بهداشت، موارد بسیاری وجود دارد که در مباحث سلامت روان و سلامت اجتماعی به آن توصیه شده است. مواردی از قبیل حضور در اجتماعات، تماس های فیزیکی، صله ارحام و برگزاری مراسم جمعی از جمله مسایلی است که در بحث های مربوط به سلامت اجتماعی به آن توجه ویژه شده است. تماس های فیزیکی مثل دست دادن و روبوسی از جمله سنت هایی است که در ایجاد ارتباط های اجتماعی در کشور ما تاثیر به سزایی دارد و می تواند ارتباط اجتماعی بین افراد را بهبود ببخشد. البته این موضوع هیچ منافاتی با این قضیه ندارد که ما در شرایطی که با همه گیری آنفلوآنزا روبه رو هستیم، برای جلوگیری از شیوع بیشتر فعلا از چنین اقداماتی مانند دست دادن و روبوسی کردن خودداری کنیم. ما نمی توانیم روی موضوعی که تا این حد در بحث روان شناسی مورد توجه است، خط بکشیم و بگوییم به دلیل اینکه در مقطعی با همه گیری یک بیماری روبه رو بوده ایم، پس برای همیشه از والدین بخواهیم تا ارتباط فیزیکی خود با فرزندان شان را کنار بگذارند یا ارتباط های خانوادگی را که مورد تأ;کید آموزه های دینی ما هم هست فراموش کنند. در حال حاضر و با توجه به همه گیری آنفلوآنزا می توان از طریق رسانه ها به خانواده ها آموزش داد تا در این مدت از دست دادن و روبوسی خودداری کنند ولی نمی توان این موضوع را به صورت کلی به جامعه القا کرد.
پیمان صفردوست
روزنامه سلامت www salamat ir