بواسیر

بواسیر عبارت است از سیاهرگ های گشادشده (واریسی ) در راست روده یا مقعد. بواسیر ممکن در مجرای مقعدی (بواسیر داخلی ) یا در مدخل مقعد (بواسیر خارجی ) واقع شده باشد. بواسیر ممکن است سال ها وجود داشته باشد اما تنها با وقوع خونریزی بدان پی برده شود.

بواسیر شایعترین بیماری مقعد است. در حقیت، احتمالاً; نیمی از افراد تا سن 50 سال، بواسیر را تجربه می;کنند. بواسیرها وریدهایی در ناحیه مقعدی هستند بهر علتی فشار بیش از حد به پایین راست روده و ناحیه مقعدی وارد شود به طور غیرطبیعی این وریدها متورم می;شوند. فشار زیادی می;تواند به علت زور;زدن برای دفع مدفوع، اکثراً; در اثر اسهال مزمن و کمتر بعلت یبوست، حاملگی، پیری یا علل دیگر باشد. بواسیرهای خارجی به صورت توده نرم و متورم یا و تودة سفت در اطراف ناحیه مقعدی ظاهر می;شوند بواسیرهای داخلی در داخل کانال مقعدی ایجاد می;شوند.

بواسیر یا هموریید زمانی بروز می کند که سیاهرگ ها در راست روده یا کانال مقعد گشاد شده و متورم می شوند و باعث بروز ناراحتی و درد در افراد مبتلا هستند. بواسیر ممکن در مجرای مقعدی با عنوان بواسیر داخلی یا در مدخل مقعد تحت عنوان بواسیر خارجی بروز کند. در برخی موارد ممکن است فردی چندین وقت به بواسیر مبتلا بوده باشد اما فقط در صورت خونریزی به وجود این مشکل در خود پی ببرد و تا پیش از خونریزی وجود آن مشخص نباشد. بیشتر افرادی که با این مشکل مواجه می شوند شامل زنان باردار افراد مبتلا به یبوست و کسانی هستند که به مدت طولانی می;نشینند. افرادی که به دلیل ابتلا به یبوست مدت طولانی دستشویی می;نشینند و یا در صورت ابتلا به اسهال به خود فشار زیادی می آورند به بواسیر مبتلا می شوند. بواسیر می;تواند ایجاد ناراحتی و حتی درد کند، اما پزشک می تواند به شما کمک کند که بهبود پیدا کنید.

2/5 سانتی;متر انتهایی کولون یا روده بزرگ، کانال مقعدی نامیده می;شود. کانال مقعدی با مجموعه ای از سیاهرگ های کوچک که زیر پوست قرار گرفته اند، پوشیده شده است. فعالیت;های معینی، از قبیل فشار آوردن به هنگام اجابت مزاج برای خارج کردن مدفوع بویژه در مواقع بروز یبوست یا نشستن طولانی مدت، ممکن است باعث بزرگی این سیاهرگ ها شود. سیاهرگ های بزرگ شده، لایه;های متورم بافتی را درست می;کند که این حالت را بواسیر می گویند. لازم به ذکر است که سخت شدن مدفوع بواسیر را بیشتر تحریک می کند. همانطور که گفته شد بواسیر دو نوع مختلف دارد که در زیر توضیح مختصری درباره آنها ارایه شده است:

1) بواسیر خارجی که احساس می;شود و قابل لمس است. در این حالت لایه;های نرمی بیرون از مقعد جایی که روده بزرگ باز می;شود، حس می شوند که بندرت دردناک هستند و تنها در صورتی دردناک می شوند که لخته خونی داخل آنها تشکیل شود.

2) بواسیر داخلی که در این صورت به طور شایع به صورت خوشه;هایی اطراف دیواره کانال مقعدی بروز می کند. گاهی اوقات بواسیر داخلی ممکن است به بیرون رخنه کند. گاهی ناراحتی ها و مشکلات دیگری در این عضو مانند ترک خوردگی کانال مقعد ممکن است علایمی شبیه به بواسیر را در پی داشته باشد که مسلما برای درمان مناسب تشخیص صحیح بیماری امری ضروری است. گفتنی است که بواسیر اغلب از سن 50 سالگی شایع می شود و تقریبا نیمی از سالمندان با خارش، خونریزی و درد در هنگام دفع مواجه هستند که اغلب اینها نشانه هایی از ابتلا به بواسیر هستند. خوشبختانه در حال حاضر برای درمان این بیماری داروها و روشهای درمانی مؤ;ثری وجود دارد و در بسیاری از موارد تنها با خود درمانی و تغییر در شیوه زندگی امکان معالجه بواسیر فراهم می شود.

● علایم بیماری بواسیر کدامند؟

علایم و نشانه های ابتلا به بواسیر معمولا به محل بروز آن بستگی دارد. شایعترین علایم بواسیر شامل خونریزی، درد، خارش ، سوزش، ترشح مخاطی پس از اجابت مزاج، وجود یک برجستگی در مقعد، التهاب و تورم است. امکان دارد خون قرمز به صورت رگه هایی در اجابت مزاج دیده شود و یا به دنبال اجابت مزاج مقدار کم و به مدت کوتاهی خونریزی از ناحیه مقعد مشاهده شود. همچنین گاهی اوقات این احساس ممکن است برای بیمار بروز کند که پس از اجابت مزاج ، راست روده به طور کامل تخلیه نشده است که البته این حالت در مورد بواسیر بزرگ شده بروز می کند. در بیشتر موارد بواسیر بدون خطر است و بجز خونریزی محدود علامت دیگری ندارد. لازم به یادآوری است که هر خونریزی از مقعد را نباید به حساب بواسیر گذاشت، بلکه توسط پزشک باید بررسی;های لازم انجام شود تا علت اصلی خونریزی مشخص شود.

▪ علایم شایع

شایعترین علایم بواسیر شامل خارش و خونریزی، بیرون افتادگی و درد می;باشند. خونریزی اغلب بدنبال دفع مدفوع اتفاق می;افتد. بواسیرها ممکن است افتادگی پیدا کنند (به بیرون لغزیدن) و از طریق مقعد بیرون بزنند. درد در طی حرکات روده یا بعد از تحرک بواسیرها اتفاق می;افتد. در خیلی از موارد علایم در عرض چند روز فروکش می;کند. اگر علایم تداوم داشته باشند بهتر است با پزشکتان تماس بگیرید.

پیشگیری و درمان;های زیادی برای پیشگیری و درمان بواسیر وجود دارد پزشکتان کمک خواهد کرد تا مناسب;ترین درمان را بر پایه شدت علایم انتخاب کنید.

ـ خونریزی . امکان دارد خون قرمز روش به صورت رگه هایی در اجابت مزاج دیده شود یا به دنبال اجابت مزاج ، خون به مقدار کم و به مدت کوتاهی چکه کند.

ـ درد، خارش یا ترشح مخاطی پس از اجابت مزاج

ـ وجود یک برجستگی در مقعد

ـ احساس این که پس از اجابت مزاج ، راست روده به طور کامل تخلیه نشده باشد (این حالت تنها در مورد بواسیر بزرگ دیده می شود).

ـ التهاب و تورم

● علل شایع بروز بواسیر چیست؟

مهمترین عوامل مؤ;ثر در ابتلا به بواسیر عبارت از وارد آمدن فشار مکرر به سیاهرگ های مقعد یا راست روده ، نشستن یا ایستادن به مدت طولانی، چاقی، یبوست، کاهش توان ماهیچه های اطراف مقعد بویژه در سنین بالاتر و رژیم غذایی فاقد فیبر خوراکی است. علاوه بر اینها جراحی راست روده یا پارگی مجرای تناسلی به هنگام زایمان و بخیه کردن مجدد آن ، ابتلا به بیماری های کبدی ، ابتلا به سرطان روده بزرگ ، افزایش فشارخون در سیاهرگ های دستگاه گوارش، فشار آوردن به شکم موقع اسهال و مدفوع خشک و سفت از علل شایع بواسیر هستند. همچنین بسیاری از زنان در دوران بارداری دچار بواسیر می شوند. علاوه بر اینها فاکتورهای دیگری چون بلند کردن اشیاء سنگین، ورزش نکردن یا تمرینات ورزشی بسیار سنگین، سرفه مزمن می توانند موجب بروز این بیماری شوند.

● عوامل افزایش دهنده خطر

▪ رژیم غذایی بدون فیبر

▪ نشستن یا ایستادن به مدت طولانی

▪ چاقی

▪ یبوست

▪ کم شدن تون عضلانی در سنین بالا

▪ جراحی راست روده یا پارگی مجرای تناسلی به هنگام زایمان و دوختن آن

▪ بیماری کبدی

▪ سرطان روده بزرگ

▪ تماس جنسی از راه مقعد ( لواط )

▪ بالا بردن فشار خون در سیستم سیاهرگی دستگاه گوارش

● تشخیص قطعی بواسیر چگونه امکان پذیر است؟

برای تشخیص قطعی ممکن است از روش هایی از جمله آندوسکپی به معنای مشاهده وضعیت مقعد به کمک یک لوله کوتاه به نام آندوسکپ که وسیله ای لنزدار و دارای یک منبع نورانی در سر آن است و یا پروکتوسکپی به معنای مشاهده راست روده و قسمت پایینی روده بزرگ یا وسیله ای به نام پروکتوسکپ ، که وسیله ای اپتیک و دارای یک منبع نورانی در سر آن است ، استفاده شود.

بواسیر معمولاً; با مراقبت مناسب خوب می شود، اما علایم آن ممکن است کم یا زیاد شود به این معنی که گاهی بواسیر ممکن است پس از یک دوره یبوست دوباره بروز کند. این بیماری ممکن است عوارضی از قبیل کم خونی از نوع فقر آهن در نتیجه خونریزی زیاد، درد شدید در اثر وجود لخته خون در بواسیر و نیز عفونت یا زخم شدن بواسیر در پی داشته باشد.لازم به یادآوری است که برای انجام فعالیت های جسمی بویژه ورزش کردن در زمان ابتلا به این بیماری محدودیتی وجود ندارد بلکه عملکرد روده و در واقع تمام نقاط بدن در نتیجه فعالیت جسمانی مناسب بهبود پیدا می کند. وجود بواسیر به تنهایی بیماری تلقی نمی;شود و عوارض آن نیز خطرناک نیست. این مشکل موضعی است و تأ;ثیری روی سایر اندام;ها و قسمت;های دیگر بدن ندارد.مسیله مهم شباهت برخی علایم آن مثل خونریزی از مقعد با بیماری;های خیلی جدی مثل پولیپ یا سرطان روده بزرگ است. اغلب بیماران علت مشاهده کمی خون در مدفوع را بواسیر می دانند، در حالی که ممکن است علت خونریزی پولیپ و یا سرطان روده بزرگ باشد. به همین دلیل پس از مشاهده خون در مدفوع برای اولین بار لازم است با پزشک مشورت کرد و درصورت لزوم برای بررسی کامل روده بزرگ کولونوسکوپی انجام داد

● چگونه می توان از ابتلا به بواسیر پیشگیری کرد؟

مهمترین نکته در زمینه پیشگیری این است که فرد به هنگام اجابت مزاج عجله نکند و در عین حال از زور زدن و نشستن طولانی مدت در این وضعیت نیز پرهیز کند. همچنین افرادی که اضافه وزن دارند باید وزن خود را کاهش دهند. فرد باید به میزان بیشتری از فیبرهای خوراکی در رژیم غذایی خود بگنجاند. تغییر شیوه تغذیه و همچنین نوع مواد غذایی که مصرف می شود در پیشگیری از بروز این بیماری نقش بسیار مهمی ایفا می کند. همچنین نوشیدن روزانه هشت تا 10 لیوان آب توصیه می شود. به علاوه یکی دیگر از فاکتورهای مهم در امر پیشگیری ورزش کردن به طور منظم است. در مورد نوع رژیم غذایی که در این شرایط می تواند مؤ;ثر و مفید باشد باید گفت که

▪ برای پیشگیری از یبوست داشتن یک رژیم متعادل حاوی مواد غذایی دارای فیبر زیاد مانند سبزیجات و میوه های تازه به ویژه سبزیجات با برگ های سبز و پهن، حبوبات و غلات سبوس دار ضروریست.

▪ پس برای اجابت مزاج عجله نکنید و در عین حال از زور زدن و نشستن طولانی مدت در توآلت خودداری کنید.

▪ اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کاهش دهید.

▪ مقدار فیبر غذایی را در رژیم خود افزایش دهید.

▪ روزانه 10-8 لیوان آب بنوشید.

▪ به طور منظم ورزش کنید.

● عواقب مورد انتظار

بواسیر معمولاً; با مراقبت مناسب خوب می شود، اما علایم ممکن است افت و خیر داشته باشند (یعنی بواسیر ممکن است پس از یک دوره یبوست دوباره ظاهر شود). در مواردی که به درمان محافظه کارانه خوب پاسخ نمی دهند شاید جراحی مورد نیاز باشد.

● عوارض احتمالی

▪ کم خونی فقر آهن اگر خونریزی قابل توجه باشد.

▪ درد شدید در اثر وجود لخته خون در بواسیر

▪ عفونت یا زخم شدن بواسیر

● درمان

▪ اصول کلی

برای تشخیص قطعی ممکن است یکی از روش های زیر انجام شوند:

ـ آنوسکپی (دیدن مقعد با کمک یک لوله کوتاه به نام آنوسکپ ، وسیله ای لنزدار و دارای یک منبع نورانی در سر آن است )،

ـ پروکتوسکپی (دیدن راست روده و قسمت پایینی روده بزرگ یا وسیله ای به نام پروکتوسکپ ، که وسیله ای اپتیک و دارای یک منبع نورانی در سر آن است ).

1) درمان با هدف تخفیف علایم صورت می گیرد.

2) هیچ گاه برای اجابت مزاج زور نزنید.

3) پس از اجابت مزاج ، ناحیه را با ملایمت پاک کنید.

4) برای تخفیف درد، روزانه چندین بار هر بار به مدت 20-10 دقیقه در آب گرم بنشینید.

5) برای تخفیف درد و تورم ناشی از وجود لخته در بواسیر یا بیرون زدگی بواسیر، یک روز در رختخواب استراحت کنید و روی ناحیه کیسه یخ بگذارید.

در مواردی که مقاوم به درمان هستند، امکان دارد نیاز به جراحی وجود داشته باشد. روش های مختلفی وجود دارند:

الف) بستن یک باند لاستیکی در قاعده بواسیر

ب) اسکلروتراپی (تزریق مواد شیمیایی برای بسته شدن سیاهرگ ها و تشکیل بافت جوشگاهی )

ج) جراحی با سرما (یخ زدن بواسیر با نیتروژن مایع )

د) انعقاد بواسیر (با اشعه مادون قرمز یا لیزر)

ه) در آوردن بواسیر

● چگونه می توان بواسیر را درمان کرد؟

هدف از درمان این بیماری اغلب تخفیف علایم آن است که خود فرد مبتلا نیز می تواند این کار را البته پس از تشخیص صحیح بیماری به کمک پزشک انجام دهد.پیش از هر چیز به خاطر داشته باشید که هرگز به هنگام اجابت مزاج زور نزنید. پس از اجابت مزاج ، ناحیه را به آرامی پاک کنید. برای تخفیف درد، روزانه چندین نوبت و هر بار به مدت 10 تا 20 دقیقه در آب گرم بنشینید.همچنین می توانید برای تخفیف درد و تورم ناشی از وجود لخته در بواسیر یا بیرون زدگی بواسیر، یک روز در رختخواب استراحت کنید و به منظور کاهش تورم روی ناحیه کیسه یخ بگذارید. همواره ناحیه اطراف مقعد را پاکیزه نگه دارید. می توانید روزانه دوش بگیرید و در حین حمام به آرامی با آب گرم اطرا ف مقعد را تمیز کنید. استفاده از صابون لازم نیز و حتی ممکن است که مشکل را تشدید کند. خشک کردن ناحیه با یک سشوار با حرارت ملایم پس از حمام کردن می تواند رطوبت را به حداقل برساند از دستمال توالت خشک استفاده نکنید بلکه در حوله یا دستمال توالت مرطوب پس از هر با اجابت مزاج و شستشو استفاده کنید.

برای درد خفیف ، خارش ، یا کاهش تورم ، می توان از داروهایی که اختصاصاً; برای تخفیف علایم بواسیر ساخته شده اند مانند پمادهای آنتی همورویید استفاده کرد. اگر علایم بواسیر به هنگام حاملگی رخ دهند، از پزشک خود در مورد داروهای مناسب که در حاملگی مشکلی ایجاد نکند کمک بگیرید.

اگر نیاز به استفاده از مسهل باشد، از نرم کننده های اجابت مزاج استفاده کنید که این مورد هم بهتر است با مشورت پزشک صورت گیرد. برای تسکین درد می توانید از مسکن های خوراکی مانند استامینوفن، تیلنول، آسپرین، ایبوبروفن، ادویل، موترین و سایر مسکن ها مصرف کنید. این اقدامات می تواند علایم را کاهش دهد اما باعث از بین رفتن بواسیر نمی شود به همین دلیل بهترست که اگر پس از چند روز معالجه بهبودی حاصل نشد به پزشک مراجعه کنید. اما چنانچه در همان آغاز بیماری علایم شدید از جمله درد و خونریزی شدید داشتید باید زودتر با پزشکتان تماس بگیرید.

در مواردی که این روشها کارآیی نداشته باشند، امکان دارد نیاز به جراحی وجود داشته باشد. روش های مختلفی برای درمان وجود دارد که عبارت از بستن یک باند لاستیکی در قاعده بواسیر، اسکلروتراپی (تزریق مواد شیمیایی برای بسته شدن سیاهرگ ها و تشکیل بافت جوشگاهی )، جراحی با سرما (یخ زدن بواسیر با نیتروژن مایع )، انعقاد بواسیر (با اشعه مادون قرمز یا لیزر) و یا در آوردن بواسیر است.

▪ درمان موضعی

بسته به شدت شکایت شما، پزشکتان ممکن است کرم هیدروکورتیزون یا کف آن را برای خلاصی از التهاب و درد توصیه کند. بسیاری از داروهای مربوط به بواسیر بدون نسخه قابل تهیه هستند، یا پزشکتان ممکن است داروی قوی;تری تجویز کند.

▪ درمان جراحی

در بعضی از موارد، بواسیرها به قدری شدید هستند که احتیاج به جراحی دارند. روش;های جراحی متعددی وجود دارد. پزشکتان در صورت ضرورت می;تواند اطلاعات زیادی در این مورد برای شما فراهم کند.

▪ داروها

برای درد خفیف ، خارش ، یا کاهش تورم ، می توان از داروهایی که اختصاصاً; برای تخفیف علایم بواسیر ساخته شده اند استفاده کرد. اگر علایم بواسیر به هنگام حاملگی رخ دهند، از پزشک خود در مورد داروهای مناسب که در حاملگی مشکلی ایجاد نکند سؤ;وال کنید.

اگر نیاز به استفاده از مسهل باشد، از نرم کننده های اجابت مزاج استفاده کنید.

▪ درمان در خانه

اگر تحریک ایجاد شده است نشستن داخل وان، تشت آب گرم روزانه چند بار کمک به کاهش تورم خواهد کرد و منطقه گرفتار را تسکین می دهد اینکار بایستی 15-10 دقیقه طول بشکد و در صورتی که بدنبال دفع مدفوع (بیرون روی) باشد، بیشترین اثر را خواهد داشت.

فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری محدودیتی برای آن وجود ندارد. کار روده با آمادگی جسمانی مناسب بهبود می یابد.

▪ تغییرات عادات غذایی و نحوه زندگی

بطور منظم بیرون روی را افزایش دهید و با خوردن آب فراوان و خوردن میوه;ها، سبزیجات، سبوس و حبوبات قوام مدفوع را نرم نگهدارید. تداوم نظم حرکات روده می;تواند باعث بهبود یا جلوگیری از یبوست و زور;زدن شود.

▪ رژیم غذایی

ـ برای پیشگیری از یبوست ، یک رژیم متعادل حاوی مواد غذایی دارای فیبر زیاد، مثل میوه های تازه ، کلوچه ، حبوبات ، سبزیجات و غلات سبوس دار داشته باشید.

ـ روزانه 10-8 لیوان مایعات بنوشید.

ـ اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کم کنید.

● درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟

▪ اگر در همان جایی که بواسیر بوده است یک برجستگی سفت تشکیل شود.

▪ اگر بواسیر باعث درد شدید می شود که با درمان های ذکر شده در بالا تخفیف نیابد.

▪ اگر خونریزی زیاد باشد (بیش از مقداری که در قسمت علایم ذکر شد). البته باید به یادداشت که خونریزی ممکن است یکی از علایم اولیه سرطان باشد.