عوارض چشمی دیابت

دیابت بیماری مزمنی است که شرایط زندگی با آن، نیازمند کنترل و مراقبت دقیق است. بدون کنترل مناسب، قند خون خیلی بالا می رود و این مسیله در طولانی مدت باعث واردآمدن آسیب هایی به بدن و شیوع عوارض آن می شود.

عوارض دیابت عبارتند از:

1) بیماری های چشمی (رتینوپاتی دیابت) که باعث صدمه به شبکیه چشم و سرانجام نابینایی می شود.

2) بیماری کلیوی (نفروپاتی دیابت) که باعث آسیب به کلیه ها و در نهایت، دیالیز یا پیوند کلیه می شود.

3) بیماری های قلبی- عروقی که قلب و عروق خونی را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث عوارضی مثل بیماری های عروق کرونر قلب (منجر به حملات قلبی) و سکته می شود.

دیابت و عوارض چشمی (رتینوپاتی دیابتی:)

بیماران دیابتی در معرض آسیب های جدی چشم هستند که حتی می تواند به از دست دادن بینایی منجر شود. بسیاری از این عوارض با کنترل دقیق و مناسب دیابت قابل پیشگیری است. امواج نور پس از عبور از قرنیه از طریق عنبیه وارد چشم می شود. عنبیه با تغییر قطر مردمک ها مقدار نور واردشده به چشم را کنترل می کند. سپس نور بعد از عبور از عدسی و یک لایه ژلاتینی به نام زجاجیه روی قسمت پشتی چشم متمرکز می شود. قسمت پشتی چشم شبکیه (رتین) نام دارد. شبکیه یک ساختمان نیمه شفاف است که سلول های عصب بینایی در آن قرار دارد. پرده شبکیه مانند فیلم دوربین عکاسی تصاویر محیط را که از قرنیه و عدسی عبور کرده است، دریافت می کند و از طریق عصب بینایی به مغز می فرستد و چون شبکیه برای انجام درست وظیفه خود به خون رسانی مناسب نیازمند است دیابت ممکن است بر بخش های مختلف چشم اثر تخریبی داشته و عملکرد آنها را مختل سازد. از جمله این اثرات اختلال عملکرد عضلات چشم و ایجاد دوبینی، آب مروارید و مشکلات پرده شبکیه یا رتینوپارتی دیابتی )diabetic retimo pathy( را می توان نام برد.

عوارض چشمی دیابت، شایع و آزار دهنده هستند و در حقیقت از زمانی که استفاده از انسولین عمر طولانی تری را برای افراد دیابتی به ارمغان آورده است فرصت بروز مشکلات چشمی نیز افزایش یافته است. در کشورهای توسعه یافته، دیابت از جمله علل مهم کاهش بینایی است.

در ایالت متحده دیابت مهمترین عامل نابینایی در سنین 20 تا 74 سالگی است. احتمال نابینایی در مبتلایان به دیابت 25 بار بیشتر از سایر افراد جامعه است که قابل توجه ترین علت آن، اختلالات پرده شبکیه، یارتینوپاتی دیابتی است. معمولا این اختلالات 10 سال پس از ابتلا به دیابت بارز می شود و پزشک در معاینه پرده شبکیه، خونریزی های نقطه ای و لکه های غیرطبیعی را مشاهده می کند که ناشی از مشکلات رگ های مربوط به چشم است.

به تدریج با پیشروی بیماری، اختلال جریان خون پرده شبکیه سبب می شود خون و اکسیژن کافی به پرده شبکیه نرسد. بدن برای جبران این حالت، رگ های خونی جدیدی تشکیل می دهد که دیواره ای شکننده داشته و به سهولت دچار پارگی می شوند. خونریزی های بعدی، ایجاد چسبندگی های غیر طبیعی و سرانجام کنده شدن شبکیه، نتایج این روند است که به کاهش بینایی یا نابینایی منجر می گردد.

● مراقبت از چشم و درمان مشکلات چشمی دیابت:

کاهش بینایی ممکن است مشکلاتی را در محیط خانه یا محل کار ایجاد کند. معمولا این حالت با فشار روانی بر فرد دیابتی و خانواده اش، سبب اضطراب و نگرانی و آزار بیمار می گردد.

امروزه تلاش محققان راهی گشوده است تا بتوان احتمال بروز این مشکلات را کاهش قابل توجهی داد. تحقیقات جدید، امید به درمان و پیشگیری از رتینوپاتی را نوید می دهد که هدف اصلی این تحقیقات تشخیش چشم های در معرض خطر و در صورت نیاز درمان با لیزر است.

البته در این مورد بهترین درمان، پیشگیری است . کنترل مناسب قند و فشار خون، تغذیه مناسب و فعالیت های مداوم ورزشی از رتینوپاتی دیابتی جلوگیری کرده یا آن را به تعویق می اندازد.

مطالعات بالینی گسترده که در این زمینه انجام گرفته است حاکی از آن می باشد که کنترل دقیق قند خون با بررسی نتایج آزمایش هموگلوبین ای- وان- سی C(1)HbA می تواند احتمال ایجاد و پیشروی رتینوپاتی دیابتی را کاهش دهد.

تذکر: چون معمولا رتینوپاتی دیابتی در مرحله ای که بهترین روند درمان را می توان برایش به کار برد بدون علامت است به همین دلیل چون فرد دیابتی مشکلی در چشم خود احساس نمی کند ممکن است به موقع برای پیشگیری مراجعه ننماید لذا توصیه می شود برای تشخیص زودرس حتما فرد دیابتی جهت معاینات دوره ای و منظم به چشم پزشک مراجعه نماید.

عواملی که نقش مهمی در پیشروی رتینوپاتی دیابتی دارند عبارتند از:

1) بالا بودن مداوم قند خون

2) بالا بودن فشار خون

3) بیماری کلیوی

4) بالا بودن چربی های خون

5) مصرف دخانیات

6) بارداری

افرادی که دچار یک یا چند مورد فوق هستند نیازمند بررسی و پیگیری منظم و درمان دقیق می باشند.

▪ نکته 1: بارداری نیز عامل موثری در پیشروی بیماری های چشمی دارد. اگر خانم دیابتی تصمیم به بارداری دارد باید قبل از بارداری مورد معاینه چشم قرار گیرد. بهتر است حداقل سه بار در طول بارداری مورد معاینه قرار گرفته و 6 هفته بعد از زایمان نیز روند معاینه تکرار شود.

▪ نکته 2: بهتر است افراد مبتلا به دیابت نوع اول (سنین زیر 9 سالگی) پنج سال بعد از شروع دیابت حتما چشمانشان مورد معاینه توسط چشم پزشک قرار گیرد و مبتلایان به دیابت نوع دوم باید بلافاصله بعد از تشخیص دیابت حتما مورد معاینه چشمی دقیق قرار گیرند و توصیه می شود که در هر نوع اول و نوع دوم، دیابت فرد مبتلا حداقل سالی یکبار مورد معاینه دقیق چشمی قرار گیرد.

● نتیجه گیری:

1) موثرترین درمان برای مشکلات چشمی دیابت، پیشگیری است.

2) افراد دیابتی باید از احتمال بروز مشکلات چشمی و کاهش بینایی آگاه گردند.

3) سیر طبیعی و درمان مشکلات چشمی باید با بیماران در میان گذاشته شود.

4) از آنجایی که رتینوپاتی دیابتی در مراحل اولیه هیچ گونه علامتی ندارد لذا معاینات دوره ای ضروری است.

5) بهتر است افراد مبتلا به رتینوپاتی هر چه زودتر تحت درمان قرار گیرند.

6) قند خون افراد مبتلا باید به طور دقیق کنترل شود.

7) وضع سلامت عمومی بیمار، بخصوص کنترل فشار خون و چربی های خون به طور دقیق انجام گیرد.

8) پرهیز از مصرف دخانیات چه به صورت مستقیم (خود فرد مصرف نماید) و چه غیر مستقیم (فرد در معرض دود آن قرار گیرد) اثرات مخرب دیابت بر چشم را تشدید می کند.