▪ انگلیس:
انگلستان از روند کلی آموزش فراگیر در اروپا تبعیت می کند. آموزش فراگیر در این کشور به موجب قانون آموزش مصوب 1996 و قانون نیازهای آموزشی ویژه و ناتوانی مصوب سال 2001 به اجرا در می آید. به موجب بند 312 قانون آموزش 1996 دانش آموزی دارای نیاز ویژه آموزشی است که مشکل وی در یادگیری، تدارک امکانات آموزشی ویژه ای را برای وی ایجاب کند و دشواری وی بیش از حدی باشد که اکثریت همسالان وی تجربه می کنند. به موجب قانون نیازهای آموزشی ویژه و ناتوانی 2001 همه دانش آموزان باید در مدارس عادی آموزش ببینند، مگر آن که این امر با شرایط و نیازهای خود کودک یا با خواسته و تمایل والدین کودک و یا با روند آموزش مؤثر برای سایر دانش آموزان منافات داشته باشد. از سپتامبر 2002 از مدارس خواسته شد، که از اعمال تبعیض به نفع دانش آموزان دارای نیازهای ویژه آموزشی خودداری ورزیده و در صورتی که تشخیص دهند که حضور برخی از آنان در کلاس های عادی موجب زیان های اساسی در جریان آموزش سایر دانش آموزان است، از پذیرش آنان خودداری کنند.
تصدی شغل معلم آموزش ویژه مستلزم داشتن مرتبه ذی صلاح (OTS) است. دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد یا دارندگان این مدرک تحصیلی می توانند در دوره های مقدماتی تربیت معلم (ITT) که در مراکز معتبر آموزش ارایه می شود، شرکت کنند. آن ها می توانند با شرکت در برنامه های تربیت معلم که مبتنی بر استخدام است از جمله برنامه معلمان فارغ التحصیل یا ثبت نام شده یا برنامه اول تدریس و یا سایر برنامه هایی که توسط اداره تربیت و توسعه اجرا می شود، به کسب گواهینامه معلمی نایل شوند. یکی از مواردی که معلمان برای کسب "OTS" به آن نیاز دارند، شرکت و موفقیت در امتحان مهارت هاست، که پس از گذراندن دوره آموزش، اجرا می شود.
آموزش عمومی در انگلستان برای سنین 16-5 سال اجباری است. آموزش در مدارس دولتی رایگان است و این قاعده در مدارس کودکان دارای نیازهای ویژه نیز صدق می کند. برنامه ریزی برای تامین نیازهای ویژه در این کشور مشابه کشورهای اروپایی در برنامه مداخله پیش هنگام (ECI)، مبتنی است. 20 درصد کودکان در انگلستان دارای نیاز ویژه شناخته می شوند. در چارچوب دوره تحصیل عمومی، مراجع محلی آموزشی وظیفه دارند، بر اساس ارزیابی نیازها به صورت فردی به تعیین برنامه آموزش مبادرت ورزند. این برنامه به صورت کتبی در تعهدنامه نیازهای آموزشی ویژه ثبت می گردد و مبنای اقدامات آموزشی و حمایتی برای کودک است. ادارات محلی آموزش بر اساس نیازهای ثبت شده در تعهدنامه نیازهای آموزشی ویژه، مسوول فراهم آوری امکانات هستند. این امکانات خدمات حمایتی آموزش دانش آموزان دارای مشکل یادگیری، خدمات تخصصی دانش آموزان دارای مشکل بینایی و شنوایی، خدمات مشاوره ای و نظارتی برای معلمان و اعضای مراجع آموزش محلی، خدمات روانشناسی مدرسه ای برای کودکان را در بر می گیرد. از والدین خواسته می شود، در کلیه مراحل و فرایندهای تصمیم گیری در مورد فرزندان خود مشارکت فعال داشته باشند.
▪ آلمان:
غالب کشورهای عضو جامعه اروپا از رویه مشابهی برای توان بخشی و آموزش کودکان دارای نیازهای ویژه تبعیت می کنند. طرح مداخله در اوان کودکی در بسیاری از کشورهای اروپایی اجرا می شود. این طرح در همه کشورهای عضو وظایف کاملاً یکسانی را ندارد، اما در همه کشورها خدمات و امکاناتی را از زمان تولد کودکان نیازهای ویژه آموزشی، به این کودکان و خانواده های آنان ارایه می دهد. این طرح توسعه اداره اروپایی توسعه آموزش کودکان دارای نیازهای ویژه در سال های 2003 و 2004 تدوین و اجرا شد.
در آلمان بیش از 1000 مؤسسه خدمات مداخله به هنگام کودکی، به کودکان دارای نیاز ویژه آموزش ارایه می دهند. روش مداخله به هنگام کودکی از ایالتی به ایالت دیگر در آلمان فرق می کند. ساختار نظام مالی و تسهیلات مؤسسات نیز متفاوت است. تشکیلات مربوطه شامل مراکز مداخله به هنگام کودکی بین رشته ای، مراکز اجتماعی پزشکی کودکان، مهد کودک های ویژه، مراکز تربیتی و مراکز آموزشی و مشاوره خانواده است. (در سال 1973 گزارش شناسایی و مداخله به هنگام برای کودکان دارای نیازهای ویژه آموزشی که توسط اتواسپیک و به درخواست هیات امنای آموزش و پرورش آلمان ارایه شد، مبانی تشکیل نظام جامعی از خدمات مداخله ای زودهنگام و بین رشته ای را برای نخستین بار در ایالت باواریا فراهم ساخت).
مطابق با قانون اساسی و قوانین مدرسه در آلمان کودکان دارای نیازهای ویژه آموزشی یا در مدارس عادی و یا در صورت لزوم در مدارس آموزش ویژه، آموزش می بینند. در مدارس آموزش ویژه همه امکانات در راستای آماده سازی کودک دارای نیازهای ویژه آموزشی برای ادامه تحصیل در مدارس عادی بسیج می شوند.
در جمهوری فدرال آلمان به اقتضای وجود تفاوت های فرهنگی، تربیت معلم برای سطوح و نوع گوناگون مدارس تفاوت های زیادی دارد. تربیت معلم در آلمان ترکیبی از مطالعات مرتبط با موضوع تدریس، علوم آموزشی، شیوه تعلیم موضوع درسی و ایجاد رابطه معنی دار بین نظریه و فعالیت تعلیم در خلال دوره های آماده سازی برای خدمت است. افرادی که در حال گذراندن آموزش های نظری هستند، باید خود را با مقتضیات عملی نیز تطبیق دهند.
تربیت معلمان به دو مرحله تقسیم می شود. دوره آموزش عالی و دوره تربیت عملی. دوره آموزش عالی در دانشگاه ها، مدارس فنی، هنر و موسیقی و مدارس آموزش فنون آموزش؛ و دوره تربیت عملی در مؤسسه ها و مدارس تربیت معلم ارایه می شوند.
برای کسب صلاحیت در آموزش ویژه به عنوان معلم دو راه وجود دارد.
نخست این که، داوطلب می تواند پس از گذراندن دوره آموزش عالی در امتحانات اول، مربوط به موضوع تدریس، و دوم، مربوط به علوم آموزشی همانند روان شناسی و فلسفه، ایالتی شرکت کند و در صورت موفقیت به مرحله دوم تربیت معلم وارد شود.
راه دوم این که می تواند پس از اتمام آموزش عالی در دوره آموزش تکمیلی دیگری که مربوط به نیازهای ویژه آموزش و مرتبط با معلولیت های گوناگون می باشد، ثبت نام کند که این دوره نیز دارای امتحانات پایانی است.
لازمه کار به عنوان معلم دریافت پروانه کار با گذراندن موفق دو مرحله تربیت معلم است. دو امتحان دو مرحله آموزش عالی و تربیت معلم به صورت ایالتی برگزار می شود. در بعضی از ایالت ها دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد می توانند بدون گذراندن دوره اول، در دوره دوم شرکت نمایند.
بر اساس قانون فدرال رفاه اجتماعی آلمان کلیه کودکانی که به موجب بررسی ها دارای نیازهای ویژه شناخته می شوند، مشمول برخورداری از کمک مالی هستند. این کمک ها با عنایت به طول دوره تحصیل اجباری به منظور تهیه و تدارک امکانات حمایتی و آموزشی در اختیار خانواده این کودکان قرار می گیرد. 85 درصد کودکان دارای نیازهای آموزشی در مدارسی تحصیل می کنند که با بودجه دولتی تامین می شوند و 15 درصد باقی مانده در مدارس خصوصی وابسته به کلیساها، سازمان های رفاهی و سایر نهادهای غیردولتی می باشند.
در این کشور آموزش کودکان دارای نیازهای ویژه به وظیفه ای برای مدارس عادی تبدیل شده است. در فواصل سال های 1994 تا 1999 کنفرانس وزیران آموزش و فرهنگ ایالت ها بر اولویت های آموزش ویژه در سطوح مختلف رشدی متمرکز شد. اصطلاح تاکید بر حمایت آموزش فردی در آموزش ویژه به ارایه خدمات ویژه فردی برای هر دانش آموز در حیطه های یادگیری، گفتار، رشد هیجانی و اجتماعی، رشد ذهنی، رشد جسمی، شنوایی، بینایی، وجوه مشترک جنبه های فوق و بیماری های مزمن منجر شد. برنامه های آموزش انفرادی یا درمانی که مبتنی بر ساختار عمومی نظام حمایتی و تسهیلات هستند، امکانات لازم را برای رویارویی با موقعیت های دشوار در فرایند یادگیری فراهم می آورند.
▪ فرانسه:
با تصویب قانون 1989 حق هر کودک در زمینه برخورداری از آموزش از سن سه سالگی فراهم شد. مطابق با یادداشت تفاهم غیررسمی (1991) که توسط وزارت آموزش و پرورش و وزارت بهداشت و امور اجتماعی امضا شد، تاکید شد نزدیکترین مدرسه به محل زندگی دانش آموز دارای نیاز ویژه ملزم به پذیرش او در کلاس است.
مطابق با تغییرات دهه 1970 نظام آموزش و بر اساس قوانین تمرکز زدایی، امور آموزشی از سازمان های اجرایی مرکزی (وزارتخانه ها) به ادارات خدمات آموزش ملی منطقه ای منتقل شد. آموزش ویژه در فرانسه تنها در حیطه اختیارات وزارت آموزش و پرورش نیست و تا حد زیادی تحت نظارت وزارت بهداشت و امور اجتماعی و دادگستری نیز می باشد. مطابق با ریوس کلی قانون افراد دارای نیازهای ویژه 1975، از تعریف فرد استثنایی خودداری شده و تعهداً قانون گذاران فرانسه رویه دیگری را برمی گزینند، آن ها سازمانی محلی را با نام کمیسیون منطقه ای آموزش ویژه تعیین می کنند که در مورد اقدامات مالی یا یادگیری لازم برای پاسخگویی به نیازهای یک دانش آموز به خصوص، تصمیم گیری کند.
معلمانی که در امر آموزش ویژه تخصص دارند، باید دوره عمومی تربیت معلم را گذرانده و دارای دو سال تجربه کاری باشند و سپس دوره یک ساله دیگری را با موفقیت طی و دیپلم آموزش ویژه را دریافت کنند.
در فرانسه هزینه های آموزش ویژه به طور کامل توسط دولت تامین می شود. هیچ هزینه ای بابت امور آموزش، توان بخشی و خدمات ویژه مورد نیاز کودکان دارای نیازهای ویژه آموزش به خانواده تحمیل نمی شود. بنا به گزارش مالی 1992 در فرانسه، هزینه آموزش های ویژه درصد کل جمعیت دانش آموزان کشور، 27/5 درصد کل بودجه آموزش را به خود اختصاص داد.
طبق بخشنامه مصوب 1976 کودکان دارای نیازهای آموزشی ویژه در مدارس و کلاس های عادی فرانسه آموزش می بینند، مگر آن که معلولیت آنان در حدی باشد که چنین امری را میسر نسازد. تدوین برنامه آموزشی برای کودکان دارای نیازهای ویژه و تصمیم گیری در این مورد که چه حمایت مالی یا کمک آموزشی باید در جهت اجرای این برنامه های آموزشی به آنان ارایه شود، از جمله مسیولیت های کمیسیون منطقه ای آموزش استثنایی است. هیچ تصمیمی بدون تنفیذ از سوی این کمیسیون قابل اجرا نخواهد بود. این آموزش معمولاً بر مبنای یک طرح فراگیر شخصی و یک برنامه پیگیری توان بخشی یا درمانی صورت می گیرد. در مواردی ممکن است کودک به مؤسسات پزشکی آموزشی هدایت شود.
▪ ژاپن:
در سال 1979 آموزش کودکان دارای معلولیت ذهنی، جسمی، نقایص سلامتی ویژه اجباری شد. قبل از این تلاش ها معطوف به مدارس و کلاس های ویژه بود، اما از این پس، آموزش فراگیر به سرعت رشد کرد. آغاز آموزش فراگیر در ژاپن انتقاد بسیاری از دست اندرکاران در این کشور و حتی کشورهای غربی را به دنبال داشت. بسیاری بر این باور بودند که این شیوه از آموزش گیج کننده است و دانش آموز استثنایی را در محیطی قرار می دهد که برای او ساخته نشده است. از سوی دیگر منظور داشتن کلاس ها و مدارس مجزا برای کودکان استثنایی به معنای اجبار آنان به تحصیل در مکان هایی محدود کننده بود که به معنای فراهم آوردن امکانات آموزشی برای همه کودکان در کم محدودیت ترین محیط آموزشی است و کودکانی را نیز که دچار شدیدترین معلولیتها هستند را در بر می گیرد.
چندین کمیته در وزارت آموزش، فرهنگ، ورزش، علوم و فناوری ژاپن وظیفه اصلاح وضعیت آموزش ویژه را برعهده دارند، که کمیته "اتاق های مرجع"، کمیته "به سوی آموزش ویژه، در قرن 21"، کمیته "چگونه آموزش حمایتی ویژه را مهیا کنیم"، از جمله آن هاست.
" کمیته به سوی آموزش ویژه در قرن 21" که در سال 2000 با هدف تامین آموزش مناسب برای کودکان دارای نیازهای آموزشی ویژه در مدارس عادی تشکیل شد، به تعریف آموزش حمایتی ویژه مبادرت ورزیده است؛ این آموزش از نظر برنامه ریزی درسی بر فراهم آوردن برنامه تدریس انفرادی برای همه کودکان دارای نیاز ویژه تاکید دارد. کمیته های فعال در وزارت آموزش، فرهنگ، ورزش، علوم و فناوری ژاپن با رویکرد جدید آموزش ویژه با تکیه بر آموزش فراگیر و حمایتی، افزایش صلاحیت های معلمان و تشکیل کمیته های درون مدرسه ای برای بحث درباره نیازهای همه کودکان دارای دشواری های یادگیری با شرکت همه معلمان را محورهای فعالیت خویش می دانند.
خبرگزاری ایسنا www isna ir