تلفیق توانایی، تفکیک دغدغه

بحث اشتغال زنان در جوامع امروزی تبدیل به موضوعی فراگیر و قابل تأمل در کشورهای مختلف اعم از در حال توسعه و پیشرفته شده است. در چند دهه اخیر، چشم اندازهای شغلی برای زنان، سیر صعودی داشته و اکثر زنان پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی، برای پیدا کردن شغل مناسب اقدام می کنند. ازدواج و مادر شدن از عواملی است که می تواند در تغییر وضعیت شغلی زنان نقش مهمی داشته باشد. تبعیض های شغلی، دوران بارداری و کمبود امکانات از دیگر موانع اجتماعی است که زنان در دنیای کاری خود با آن دست و پنجه نرم می کنند.

آمارها نشان می دهد، بسیاری از دختران پس از تشکیل زندگی مشترک، در صورتی که نیاز مالی نداشته باشند، از ادامه کار دست می کشند. تغییر نگرش به زندگی و پذیرفتن مسیولیت برای ایجاد محیطی گرم، سالم و پرعطوفت برای همسر و فرزندان با پذیرفتن مسیولیت های شغلی مغایرت پیدا کرده و مانع از ادامه فعالیت می شود. تحصیلات، نوع نگرش همسر به اشتغال زن، سن کودک و نقش درآمد اقتصادی زن در خانواده، در میزان تأثیر اشتغال زنان در محیط خانواده نقش دارد.

● دلایل گرایش زنان به اشتغال

با توجه به افزایش آمار دختران با تحصیلات دانشگاهی، گرایش زنان و دختران به فعالیت در بازار کار، دور از انتظار نیست.

دکتر ناصر قاسم زاد، روانشناس در خصوص افزایش گرایش زنان به موقعیت های شغلی در دنیای امروز می گوید: بهره مندی از تحصیلات، کسب شأن و منزلت اجتماعی، دستیابی به حس استقلال طلبی، ارضای نیاز مفید بودن و حضور در اجتماع، کسب درآمد کافی و نیل به دیدگاه اجتماعی وسیع تر از جمله عواملی است که افراد، همواره خواستار آن بوده و زنان نیز از این امر مستثنی نیستند.

گفتنی است، تفاوت های فردی و شخصیتی در افراد را نباید نادیده گرفت. در برخی زنان، بازده کاری شان، در صورت ترک شغل پس از ازدواج یا مادر شدن پایین آمده و در گروهی دیگر، حضور فعال در اجتماع، باعث افزایش مسیولیت پذیری و کارایی بهتر در محیط خانواده می شود.

فاران حسامی، روانشناس نیز در خصوص اشتغال زنان معتقد است، شغل می تواند به نوعی تکامل اجتماعی و رشد شخصیتی محسوب شود.

کسب استقلال فردی، فرار از روزمرگی و خانه داری، اطمینان از تأمین درآمد مالی در آینده و کسب استقلال مالی از عمده دلایل گرایش زنان به سمت اشتغال است.

● اشتغال زنان و اجتماع

با پیشرفت فناوری و پیدایش تحولات اجتماعی، نقش زنان در اجتماع با تغییراتی مواجه شده و زمینه فعالیت در حوزه های اجتماعی برای آنها بیشتر شده است.

صرف نظر از نقش سنتی زن در محیط خانواده که می تواند به عنوان اصلی ترین مانع از ادامه فعالیت زنان در حوزه های اجتماعی محسوب شود، حضور فعال زنان در بازار کار، در پیشرفت جامعه امروز نقش مهمی را ایفا می کند.دکتر مریم یوسفی-جامعه شناس- در این باره می گوید: حضور زنان در امر اشتغال، به معنای تکامل این پدیده در عرصه اجتماعی است. این مسیله با در نظر گرفتن حوزه کاری و رعایت تناسب میان توانایی ها و نوع شغل، بیشتر صدق می کند.

این جامعه شناس اضافه می کند: زنان به کرات در عرصه اشتغال نشان داده اند، می توانند همپای مردان و در برخی موارد بهتر از آنها عمل کنند. مشاغل مدیریتی و فرهنگی مشاوره و ... از جمله مشاغلی هستند که زنان در هر جامعه ای به خوبی از عهده آن برآمده و قابلیت های فراوانی از خود نشان داده اند.

دکتر خوزستانی، جامعه شناس معتقد است: بازده کاری زنان در مشاغل مختلف اجتماع با توجه به موانع اجتماعی مانند فضای خانواده، نوع نگرش و انتظارات همسر و فرزندان، تبعیضات شغلی و جنسیتی در محیط کار و دیگر محدودیت ها رضایت بخش بوده و حضور آنان در عرصه کار و در ترقی و پیشرفت جامعه نقش مهمی را ایفا می کند.

● دنیای کار و خانواده

کاهش میزان گرایش زنان به ادامه فعالیت در عرصه اجتماعی پس از ازدواج، نتیجه تحقیقات انجام شده توسط جامعه شناسان و روانشناسان است. در جوامع مختلف، حضور زنان در بازار کار، تحت تأثیر محیط خانواده، تربیت فرزندان و میزان مشارکت اعضای خانواده است.

شرایط جامعه نیز به گونه ای است که اکثر قوانین به نفع سلامت خانواده و برقراری نظام پایدار در محیط خانه است. رضایت همسر از اشتغال زن، اولویت مصالح خانواده و تربیت فرزندان برای انجام وظایف شغلی، مشارکت زن در تأمین مخارج خانواده از عواملی است که بر روند کاری و فعالیت زنان در عرصه اشتغال تأثیر می گذارد.

دکتر ناصر قاسم زاد - روانشناس - در این خصوص معتقد است: در اکثر خانواده ها به لحاظ دارا بودن بافت سنتی، اکثر وظایف اعم از مسایل آموزشی و رشد مربوط به کودک، وظایف خانه داری و تنظیم روابط اجتماعی بین اعضای خانواده بر دوش زنان بوده و با نقش هایی که زنان در اجتماع و در عرصه های اجتماعی متفاوت ایفا می کنند، ممکن است مغایرت داشته و به نوعی تأثیرگذار باشد.

دبیرانجمن حمایت از بهداشت و سلامت روان جامعه اضافه می کند: در صورت فراهم نبودن شرایط و امکانات لازم از طرف محیط کار، اجتماع و خانواده، اثرات منفی متوجه سلامت جسم و روان زنان شاغل خواهد بود.

کاهش راندمان کاری، خطر از هم گسیختگی نظام خانواده و قصور در تربیت فرزندان از دیگر بازتاب های منفی و زیانباری است که می تواند سلامت روان و جسمی زنان را تهدید کند.

این روانشناس تأکید می کند، اگرچه ممکن است چنین تأثیرات منفی در کوتاه مدت ظهور نکند، اما در فواصل زمانی درازمدت اثرات خود را نشان خواهد داد.

آمارها نشان می دهد، بیش از 80 درصد زنان شاغل پس از گذراندن 20 سال سابقه کار بازنشستگی موافقت کرده و خانه نشین می شوند.

فاران حسامی روانشناس در این خصوص معتقد است: اشتغال زنان در صورتی که با توجه به رعایت برخی نکات انجام گیرد، نه تنها به سلامت نظام خانواده آسیب نخواهد رساند، بلکه با حفظ رضایت شغلی و افزایش بازده کار، دیگر اعضای خانواده نیز از مزایای آن بهره می برند.

این روانشناس اضافه می کند: تحقیقات نشان می دهد، فرزندانی که مادران شاغل دارند، روش های حل مسیله و تحلیل مسایل شناختی را بهتر می دانند.

آنها مشکلات زندگی را بیشتر درک کرده و خلاق تر هستند. سن کودک و میزان مشارکت همسر نیز در روند رشدی و تربیتی کودکان مؤثر است.

از طرف دیگر هر اندازه سن کودک کمتر باشد، نیاز به حمایت عاطفی مادر بیشتر احساس می شود.مطابق با تحقیقات، فرزندان پسر بیشتر نیازمند تأمین امنیت روانی و عاطفی از جانب مادر خود هستند.

● راهکار

از آنجایی که عمده دلایل مربوط به ترک کار از جانب زنان به همسر، فرزندان و عدم مساعد نبودن شرایط در محیط خانواده برمی گردد، توجه به این مسایل ضروری است.

دکتر ناصر قاسم زاد در رابطه با ارایه راهکار برای پیشگیری از وارد آمدن آسیب به زنان شاغل و نظام خانوادگی معتقد است: مشاغل نیمه وقت توصیه سازمان بهداشت جهانی و بهترین راه حل برای جلوگیری از بروز مشکلات در خانواده است.

این روانشناس اضافه می کند: در صورتی که ساعات کاری کمتر از 30 ساعت در هفته باشد و زنان به صورت نیمه وقت مشغول فعالیت باشند، نظارت بر اوضاع خانه و تربیت فرزندان راحت تر انجام گرفته و لطمات کمتری به کانون خانواده یا زنان وارد می شود.

دبیر انجمن حمایت از سلامت روان جامعه معتقد است: در حال حاضر، تنها در مشاغل اندکی مانند تدریس، مترجمی و... امکان کار به صورت نیمه وقت وجود دارد. ایجاد فرصت های شغلی، مطابق با شرایط زنان در بازار کار از سوی مسیولان، می تواند راهکاری مناسب برای تطبیق ارضای نیاز شغلی زنان و انجام وظایف خانه باشد.دکتر مریم یوسفی در این خصوص می گوید: افزایش مدت زمان مرخصی زایمان، کاهش ساعات کاری، بهبود قوانین کار، افزایش حقوق و مزایای کارکنان و تأسیس مهد کودک در محیط کار از جمله راهکارهایی است که می تواند از فشار کار بر زنان شاغل بکاهد.فاران حسامی روانشناس معتقد است: توصیه می شود مادران شاغلی که کودکان زیر 13 سال دارند، نزدیک فرزندانشان بوده و قوانین اداره جات طوری بوده که مادران در ساعاتی خاص فرزندانشان را ملاقات کنند.

دکتر قاسم زاد اضافه می کند: برنامه های پس از مدرسه، مهد کودک، مشارکت مردان در امور خانه و رضایتمندی زن از نحوه خرج کردن درآمد نیز مؤثر است.

دکتر یوسفی فراهم کردن امکانات لازم در عرصه اشتغال زنان از طرف مسیولان را برای استفاده بهینه از سرمایه گذاری های انجام شده ضروری می داند.